|
|
27 Ağustos 2021, 10:33
| #1 |
 |  Yangindan Sonra Orman Restorasyonu Bircok orman yangini tabiatta minimum, bazi yanginlar daha fazla hasara neden olur ve daha sonra sorunlari onlemek icin ozel caba harcanmasi gerekir. Orman yanginlari hayvanlara ve bitkilere zarar verir, komuniteler ve ulasim altyapisi bir yanginin ardindan artan erozyon ve kaya dusmesi riskiyle karsi karsiya kalir. Bitki ortusu kaybi topragi erozyona maruz birakir; su akisi artabilir ve sele neden olabilir; cokeltiler asagi dogru hareket edebilir ve evlere zarar verebilir veya nesli tukenmekte olan turleri ve su kaynaklarini riske atabilir. Bununla birlikte, turler kisa surede etkilenen bolgelere geri doner ve cesitlilikleri sadece birkac yil icinde onceki ormanin seviyesini asar. Sicak bir yaz gununde, kuraklik kosullarinin zirveye ulastigi bir zamanda bir tren vagonunun tekerleginden cikan kucuk bir kivilcim bile siddetli bir orman yangini baslatabilir. Kundakcilik, pikniklerde yakilan atesler, yanan sigaralarin atilmasi, cop ya da aniz yakmak, kibritle ya da havai fisekle oynamak, onceden saptanmis, kurallarla belirlenmis yanginlar orman yanginlarini baslatabilen nedenler arasindadir. Ormanlar Kendini Yenileyebilir Bilim insanlari, yangindan kurtulan genc ormanlarinin hem bitkilerde hem de hayvanlarda daha cesitli turlere ev sahipligi yaptigini bildirmektedir. Bunun nedeni, yanmis agaclarin kalintilarinin kuslara ve kucuk memelilere cekici yasam alanlari sunmasi ve yanmis bitki ortusunden gelen besinlerin yeni bitkilerin dogusunu beslemek icin topraga sizmaya devam etmesidir. Bazi orman yanginlari bir ormandaki caliliklari yakar, boylece birikmeleri ve daha buyuk yanginlari onleyebilir. Orman yanginlari sirasinda olu agaclardan gelen besinler topraga geri doner. Orman zemininin daha fazla gunes isigina maruz kalmasi yangindan sonra cikan fidelerin filizlenip buyumesine izin verir. Bati saricami veya okaliptus gibi bircok agac atese dayanikli kabuklar gelistirmistir. Dev sekoya veya konkorta cami gibi digerleri mumsu kozalaklarini acmak ve serotiny olarak bilinen bir surecte tohumlari serbest birakmak icin atese ihtiyac duyar.Yangin dogal bir dezenfektan gorevi de gorur, hastalikli bitkileri yakar ve onlari flora populasyonundan uzaklastirir.Yangindan Sonra Orman Restorasyonu Bilimsel verilere gore bazi hayvanlar yaralansa veya orman yanginlarinda olse de cogu hayatta kalir. Hayvanlarin cogu, kilometrelerce uzaktan, oldukca kucuk olsalar bile bir yanginin kokusunu alabilirler. Geyik ve ayi gibi bazi hayvanlar bolgeden kacar, bocekler ve kucuk memeli hayvanlar gibi digerleri ise alevler gecene kadar topraga gomulur. Yanginlardan sonra, yanmis agaclarin komurlesmis kalintilari bocekler, evlerini kuru, ici bos agac kabuklarina yapan kara sirtli agackakan ve tehdit altindaki benekli baykus gibi kucuk vahsi hayvanlar icin habitatlar saglar. Orman yanginlarini bekleyen, yarali agaclari yemek icin kilometrelerce uzaktan isi sensorlerini kullanarak gelen bocek turleri de vardir. Bu besili bocekler daha sonra kendine ziyafet cekmek icin gelen kuslara av olur. Atesin olusturdugu besinlerle gubrelenen calilar ve otlar gur bir sekilde buyur; geyik ve diger otlayan vahsi hayvanlar (hatta fareler) icin yiyecek haline gelir. Sonra sira yirticilara (cakallara, dag aslanlarina, vasaklara, kurtlara ve ayilara) gelir. Yillar sonra, ormanin buyumesi, tepedeki yaprakli bir golgelik tarafindan cercevelenen karanlik ve nemli bir ic mekan yarattiginda, ormanin kalan sakinleri geri donecektir. Yosunlar, likenler gibi bitkiler, agac sansarlari, benekli baykuslar ve ren geyigi gibi hayvanlar icin orman bir kez daha ev olacaktir. Yanmis ormanlarin yenilenmesi, alanlarin hizli iklim degisIkligine nasil tepki verdigine baglidir. Yanmis araziler onumuzdeki yillarda bir ekosistemin hizli iklim degisIkligine, ozellikle de sicaklik artisina uyum saglama yetenegine bagli olarak kendilerini onarir. O zaman bile, bir zamanlar tanidik olan manzaralar tam olarak daha onceki gorunumlerine donmeyebilir. Bir yuzey, onceki agac karisimina geri donmeden de yeniden canlanabilir. Camlarin yerini meseler alabilir veya nemi seven agaclarin yerini kurakliga dayanikli calilar alabilir. Yanmis ormanlari hangi tur bir bitki toplulugunun yeniden kolonilestirecegi yangindan sonraki aylar ve yillar icinde bolgenin iklimine baglidir cunku daha yuksek sicakliklar ve azalan yagislar bir ormanin tam iyilesme sansini tehlikeye atabilir. Kisacasi iklim degisIkligi, uzun suredir belirli bir ormanla iliskilendirilen agaclarin bir orman yanginindan sonra o tabiata geri donup donmeyecegi konusunda onemli bir rol oynayacaktir. Yangindan Sonra Orman RestorasyonuOrmanlarin Iyilesme Hizi Ormanin iyilesme hizi, yanginlarin turune ve sIkligina baglidir. Sik ve yogun yanginlarda, yalnizca atese dayanikli turler veya pirofitler olarak bilinen atese adapte olmus turler hayatta kalabilir. Ayni zamanda yanginlar ormandaki yasam kosullarinin degismesine neden olmakta ve bu da yeni turlerin cogalmasini tesvik etmektedir. Yanginin ardindan gecici olarak daha seyrek orman yapisi ve iyilestirilmis besin kaynagi, bircok bitki ve hayvan icin mukemmel yasam kosullari sunar. Bazi agac turleri, yangindan sonra filizlenme ve tohumlama yoluyla sasirtici bir hizla genclesir, bu da ozel bir koruma islevi gormedikleri yerlere agac dikme ihtiyacini ortadan kaldirir. Bir yangindan sadece birkac yil sonra, yanginin yeniden yasadigi alandaki bitki ve hayvan turlerinin sayisi, bozulmamis bir ormaninkini bile gecebilir. Ormanin biyolojik cesitlilik ve genclesmesi uzerindeki olumlu etkilerinin bilinmesi silvikulturel (agaclandirma) uygulamalara dahil edilebilir. Kolonizasyon surelerini olcme yetenegi, orman yoneticilerinin farkli turde yapisal koruma onlemlerinin ne zaman ve nerede uygulanmasi gerektigini, hangi turlerin dikim icin en uygun oldugunu ve dogal agaclandirmanin ne kadar hizli ilerledigini degerlendirmelerine yardimci olur. Kaya Dusmesi ve Erozyon Yuksek siddetteki orman yanginlari, agaclardan, calilardan ve cimenlerden, curumus koklere ve orman topraklarini koruyan diger toprak ortusu veya olu ortu tabakasina kadar neredeyse tum orman bitki ortusunu ortadan kaldirir. Kritik yuzey bitki ortusunun kaybi, ormanlik yamaclari, sonraki firtina olaylari sirasinda buyuk olcekli toprak erozyonuna ve sellere karsi son derece savunmasiz birakir. Bu riskler akinti yonundeki komunitelerin ve dogal kaynaklarin sagligini, guvenligini ve butunlugunu tehdit etmektedir.Yangindan etkilenen alanlarin yeniden kolonilestirilmesine iliskin ekolojik hususlar ne kadar onemli olsa da yangin tarafindan tahrip olan bir orman guvenlik sorunudur. Orman yanginlari, dik yamaclarda siddetlenme egilimindedir, bu durum yangin devam ederken bile Yangindan Sonra Orman Restorasyonugenellikle kaya dusmesine neden olur. Yapraklar ve ust toprak ates tarafindan tuketilirse, dengesizlesen taslar harekete gecebilir. Yangindan sonra daha da ciddi sonuclar vardir. Yanginin yarattigi kul tabakasi su tutmaz, yagmur suyu bir ila iki yil boyunca toprak tarafindan neredeyse hic emilemez. Sonuc olarak su sadece yuzeyden akar. Bu, ozellikle siddetli yagmurlarda erozyona neden olur. Surekli yagmur enkaz akislarina bile yol acabilir. Yapisal onlemler, ciddi sekilde yanmis alanlarda kaya dusmesini ve toprak kaymalarini onlemeye yardimci olur. Yangin Sonrasi Rehabilitasyon Bir yangindan sonra, can, mal veya dogal kaynaklara daha fazla zarar gelmesini onlemek icin ilk oncelik acil durum stabilizasyonudur. Stabilizasyon calismalari hemen baslar ve bir yila kadar devam edebilir. Stabilizasyon yani yanmis alanlara yapilan acil mudahalelerin amaci orman arazilerindeki insan yasami ve guvenligi, mulkiyeti, kritik dogal veya kulturel kaynaklara yonelik orman yangini sonrasi tehditleri belirlemek ve kabul edilemez riskleri yonetmek icin uygun onlemleri almaktir. Stabilizasyon calismalarinda ozel egitimli profesyonel ekipler (hidrologlar, toprak bilimciler, muhendisler, biyologlar, bitki ortusu uzmanlari, arkeologlar ve yanmis alani hizla degerlendiren ve acil durum stabilizasyon tedavileri recete eden digerleri) gorevlendirilir. Cogu durumda yanmis alanin sadece bir kisminda acil durum stabilizasyon onlemleri alinir. Ciddi derecede yanmis alanlar, su akisinin asiri olacagi alanlar veya degerli tesislerin uzerindeki dik egimler odak alanlaridir. Islemler, mumkun olan en kisa surede, genellikle zarar verici bir firtinadan once baslatilmalidir. Etkili olabilmesi icin zaman cok onemlidir.Yanginin neden oldugu hasari onarmak ya da restore etmek icin daha uzun vadeli rehabilitasyon calismalari yangin sonduruldukten sonra baslar ve birkac yil devam eder. Orman restorasyonu, yapi ve islevi yeniden kurmak ve kritik habitatlari, nehir kiyisi alanlarini, su havzalarini ve diger bircok ozelligi korumak ve eski haline getirmek icin gereklidir. Rehabilitasyon, kontrol edilemeyen, sondurulmesi guc yangin hasarindan dogal olarak iyilesmesi muhtemel olmayan arazilere odaklanir. Rehabilitasyon ve restorasyon, yanginin neden oldugu altyapi ve dogal kaynak hasarlarinin onarilmasina (agac dikmek, yerli turleri yeniden var etmek, binalar, kamp alanlari gibi tesislerin gordugu hasarlari onarmak, habitatlari eski haline getirmek ve istilaci bitkiler icin gerekenleri yapmaktir)odaklanan ve uzun yillar surebilen uzun vadeli bir surectir. Kuraklik, hassas, yeni buyumeyi strese sokarak yangin sonrasi restorasyonu onler. Ormanlar ve bircok agac turu, yangin mevsimlerinden sonra buyumek icin nemli bir iklime ihtiyac duyar. Bir bolge kurakliga maruz kaldiginda toprak kurur ve hassaslasir, bu durum fidelerin toprakta kok salmasini onler. Ilk birkac yil, yeni agaclarin kok salmasi icin en savunmasiz zamandir. Erken asamalarda yenilenme ile biraz gec sezon yagmuruna ihtiyac vardir ancak yuksek sicakliklar, fotosentez yapmaya calisan fideler uzerinde daha fazla evaporatif stres (buharlasma stresi) yaratir. Kontrollu Yakma Aslinda yanginlar (yildirimla baslayan) orman yasami dongusunun dogal bir parcasidir. Bazen, orman yangini sonrasi alanlar, super ciceklenme olarak bilinen carpici fenomende binlerce cicege burunur. Yalnizca yangin yillarindan sonra gorulebilecek cok sayida guzel cicek ve bitki ortusu bulunmaktadir. Ama gelecekte bir ormanin yasamasina yardimci olmak icin yapilabilecek seyler vardir. Bir ormanin daha dayanikli olmasini saglayan daha dusuk yogunluklu alanlar olusturmak icin daha fazla onceden kontrollu yakma yapilmasi ve uzak bolgelerde orman yanginlarinin yonetilmesi gerekir. Kontrollu yakma ile orman yanginlarini besleyen yanici maddeler azaltilir. Kontrollu orman yanginlari mali acidan da faydali olabilir. Buyuk bir yangindan sonra bir ormani restore etmeye calismak cok daha zordur. Ongorulen yakmalar, mekanik inceltmeden daha ucuzdur. Alevlerle SavasmakYangindan Sonra Orman Restorasyonu Bir firinin icinde oldugunu, agir giysiler giydigini ve cigerlerinin dumanla doldugunu hayal edenler siddetli bir orman yanginiyla savasmanin nasil bir sey oldugunu anlamaya baslayabilir. Her yil binlerce itfaiyeci acimasiz alevlerle savasmak icin hayatlarini riske atmakta, bazilari da ne yazik ki yasamini kaybetmektedir. Alevlerle mucadele sadece karadan yurutulmez. Helikopterler ve ucaklar yangina yukaridan mudahale yontemi olarak kullanilmaktadir. Hava tankerleri genellikle binlerce galon su dokmek ve yanginlari geciktirmek icin kullanilir. Yuzlerce galon su alabilen kovalari tasiyan bu hava tasitlari, atesin uzerinden ucarak su bombalari atmaktadir. Helikopterler, itfaiyecilerin yangina ve yangindan tasinmasi icin de degerlidir. Ucaklardan ve helikopterlerden asagiya dogru, yangini yavaslatmaya ve sogutmaya yardimci olan fosfat gubresi iceren kimyasal bir geciktirici de atilabilir. ALİNTİ ~ 👍 1 |
| |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Ağaç şeklinde