|
|
02 Mart 2020, 19:37
| #1 |
 |  Fizostigmin Nedir? Ayni zamanda eserinin ve antilirium olarak bilinen Fizostigmin, baslangicta Calabar fasulyesinden elde edilen bir alkaloiddir. Bu fasulye tropikal Afrika’ya ozgu bir bitkinin (Physostigma venenosum) tohumudur. Bu fasulye ilk baslari Eski Calabar bolgesinde gunumuzde ise Dogu Nijerya’da, suc denemelerinde kullanilmistir. Buyuculuk suphelileri bu fasulye almaya zorlanmis ve sadece hayatta kalanlar masum kabul edilmistir. Inanisa gore masum olmayanlar genellikle siddetle kusma ile yasamini yitirmislerdir. Ingiliz misyonerler ve kasifler 19. yuzyilin ortalarinda Calabar’a geldikten sonra, bazilari bu fasulyeyi ozel kilan seyleri merak etmislerdir ve bazi gizemli fasulyeleri Avrupa’ya geri gondermeye karar vermislerdir. Bu, bilim adamlarinin bitkiyi incelemesine, aktif bilesigini izole etmesine ve etkilerini tanimlamasina izin verilmistir. Ilk arastirmalar, fizostigmin bazi durumlara etki ettigini ortaya cikmistir ve bunlar asagidaki gibidir: • Goz bebeklerini daraltma ve goz kaslarini gevsetme • Kalp atis hizini yavaslatma • Tukuruk, brons ve mide salgilarini artirma • Bagirsak hareketlerini uyarma • Kan damarlarini gevsetme Bu genel etkilere cok benzeyen asetilkolin, ana norotransmitter parasempatik, dinlenme veya sindirim sinir sistemidir. Gunumuzde gercekten, fizostigminin guclu bir parasempatomimetik oldugu ve geri donusumlu bir asetilkolinesteraz yani asetilkolini parcalayan enzim inhibitoru olarak islev gordugu bilinmektedir. Modern tipta, cogunlukla antikolinerjik ilaclarla ilac zehirlenmesine, glokom icin ve ameliyat sonrasi iyilesmeyi hizlandirmak icin bir panzehir olarak kullanilmaktadir. Gozler uzerindeki etkilerine dayanarak, 19. yuzyilin sonlarinda fizoztigmin ilk klinik kullanimi glokom icindir. Panzehir Olarak Kullanimi Daha sonra sadece, olumcul gece golgesindeki alkaloidler (Atropa belladonna’daki atropin) ve Jimsonweed (skopolamin veya hyoscine) de dahil olmak uzere diger bazi ilaclardan zehirlenmeye karsi bir panzehir olarak kullanilmaya baslanmistir. 1980’li yillarda iki kisi, asiri dozda antidepresan alimi sonucunda fizostigmin ile tedavi edilmistir ve bu kisiler tedavi sonrasi kalp yetmezligi gelistirdikten sonra kullanimi onemli olcude dusmustur. Bu nadir vakalara ragmen, fizostigmin hala antikolinerjik zehirlenmeye karsi etkili ve guvenli bir panzehir olarak kabul edilmektedir. YaklasIk 1.400 kisi uzerinde yapilan son gozlem calismalari bu amac icin kullanimini desteklemektedir. Fizostigmin Eylem Mekanizmasi (MoA) ACHE inhibisyonu: Asetilkolin, parasempatik sistemin ana norotransmiteridir, bu da savas yada kac, sempatik sistemin eylemine karsidir. Beyinde ki asetilkolin hafizayi ve bilissel surecleri uyarmaktadir. Beynin disinda kaslari harekete gecirerek sindirime yardimci olmaktadir. Asetilkolin etkisini aldiktan sonra asetilkolinesteraz adi verilen bir enzim hizla parcalanmaktadir. Fizostigmin asetilkolinesteraza baglanarak inaktive etmektedir, ayrica asetilkolin seviyelerini arttirmaktadir ve asetilkolinin vucuttaki etkilerini uzatmaktadir. Ozellikle fizostigmin, tersine cevrilebilir bir asetilkolinesteraz (AChE) inhibitorudur, yani bu enzime sadece gecici olarak baglandigi anlamina gelmektedir. Donepezil ve galantamin gibi geri donusumlu AChE inhibitorleri, Alzheimer Hastaligini tedavi etmek ve bilissel disfonksiyonu iyilestirmek icin kullanilmaktadir. Buna karsilik, geri donusumsuz inhibitorler genellikle herhangi bir terapotik degere sahip olmayacak kadar zehirlidir. Gecmiste kimyasal savasta digerleri kullanilirken cogunlukla bocek ilaci olarak kullanilmistir. Kan ve beyin bariyeri: Fizostigmin, kan ve beyin bariyerini gecmektedir, bu da beynin icinde ve disinda asetilkolinesterazi bloke edebilecegi anlamina gelmektedir. Sentetik analoglari (neostigmin ve piridostigmin) bu bariyeri gecemez ve sadece beynin disinda aktif kalmaktadirlar. Fizostigmin Yan Etkileri Fizostigmin farkli yan etkilere neden olmaktadir. Bu etkiler siddetli veya hafif ancak kalici ise doktora danisilmalidir ve doktorun onerileri dikkatle izlenmelidir. Oral ve enjekte fizostigmin sIklikla sindirim problemlerine neden olmaktadir. Bu sindirim problemleri asagidaki gibidir: • Mide bulantisi ve kusma • Ishal • Istahsizlik • Hazimsizlik • Karin agrisi Ayrica ek yan etkiler bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir: • Bas donmesi ve halsizlik • Terleme • Yavas veya duzensiz kalp atis hizi • Artan kan basinci • Nefes darligi • Nobetler • Kabuslar ve garip ruyalar Gozlere uygulanan fizostigmin bazi yan etkilere neden olmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir: • Bas agrisi • Miyop (miyopi) ve bulanik gorme • Retina dekolmani • Konjonktiva, kornea ve iris iltihabi Fizostigmin (22g/kg), 9 saglikli kisi uzerinde yapilan bir klinik calismada depresif belirtilere neden olmustur. 45 kisi uzerinde yapilan bir baska calismada, daha dusuk bir doz (14g/kg) sadece sinirda kisilik bozuklugu olanlarda depresyona neden olmustur. Fizostigmin Guvenligi Fizostigmin cok tok****************** ve dar bir terapotik indekse ve araliga sahiptir. Kucuk oral dozlar bile olumcul olmaktadir. 70 kg’lik bir kisi icin 5 mg/kg’in altinda kullanilmalidir. Fizostigmin enjeksiyonlari ve goz solusyonlari normal olarak salisilat olarak satilmaktadir ve bir katki maddesi olarak sodyum bisulfit icermektedir. Bu nedenle salisilatlara veya sulfitlere alerjisi olan kisiler tarafindan kullanilmamalidir. Fizostigmin, bazi durumlari olan kisilerde hastaligin kotulesmesine neden olabileceginden dikkatli kullanilmalidir. Bu durumlar asagidaki gibidir: • Astim • Mesane veya bagirsak tikanikligi • Diyabet • Kalp hastaligi • Parkinson hastaligi • Gangren, kan akisinin kaybindan kaynaklanan bir tur doku olumu Fizostigminin kan ve beyin bariyerini gecmesi gibi, plasentayi da gecebilmektedir ve dogmamis bebeklere zarar verebilmektedir. Bununla birlikte, zehirlenme durumunda potansiyel faydalari kullanimini garanti edebilir. Ornegin, asetilkolin inhibitoru zehirlenmesi olan yaklasIk 100 hamile kadinda olgularin yaklasIk % 4’unde fizostigmin kullanilmistir. Fizostigmin sutun icine girebilir, ancak hicbir insan veya hayvan calismasi bunu dogrulamamistir. Emziren kadinlar tarafindan sadece yararlarin risklerden agir basmasi durumunda kullanilmalidir. Fizostigmin Ilac Etkilesimleri Kisi de etkilesimleri onlemek icin doktoru tum ilaclari dikkatli bir sekilde yonetmelidir. Acil bir durumda alinan tum ilaclar, vitaminler ve takviyeler hakkinda doktora soylemek mumkun olmayabileceginden, doktorun bunlar hakkinda bilgilendirildiginden emin olunmalidir. Fizostigmin, icin kullanilan ilaclar gibi asetilkolin inhibitorlerinin etkisini bloke etmektedir ve durumlar asagidaki gibidir: • Idrar kacirma (oksibutinin, tolterodin, trospium klorur) • Solunum bozukluklari (ipratropium, tiotropium) • Parkinson hastaligi (benztropin, procyclidine) • PsIkoz ve davranis bozukluklari (klozapin, olanzapin, ketiapin, haloperidol) • Depresyon (amitriptilin, doksepin, imipramin, paroksetin) • Alerjiler (difenhidramin, dimenhidrinat, simetidin, prometazin) Fizostigmin etkileri, iltihabi azaltmak icin kullanilan steroid ilaclar olan glukokortikoidler tarafindan bloke edilmektedir. Bunlar arasinda asagidaki ilaclar yer almaktadir: • Betametazon • Kortizon • Deflazacort • Deksametazon • Prednisone • Triamsinolon Fizostigmin esrar ile etkilesime girmektedir. Esrardaki ana psIkoaktif bilesIk olan 20-40 mg THC alan 5 kisi uzerinde yapilan bir denemede, fizostigmin goz kizarikligini azalttigi ve kalp atis hizini dusurdu, ancak uykuyu artirdigi bulunmustur. Fizostigmin Dozu ve Formulasyonlari Fizostigmin bazi formlarda mevcuttur ve bu formlar asagidaki gibidir: • Siseler: 0,4 – 1 mg/mL physostigmine salisilat • Goz damlalari: % 0.25 physostigmine sulfate veya 8 mg/mL physostigmine salicylate • Merhem: % 0.25 -% 1 fizostigmin sulfat Asetilkolin blokerleri ile zehirlenme durumunda onerilen dozlar bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir: • Cocuklar: Her 10-15 dakikada bir 3 dakika boyunca 0,02 mg/kg (0,5 mg’a kadar) verilir • Ergenler/Yetiskinler: 10 – 15 dakikada bir 2-5 dakika boyunca 0,5-2 mg/kg Ayrica ameliyat sonrasi iyilesme icin asagidaki dozlar kullanilmaktadir: • Cocuklar: Uyanmadan hemen sonra 20-30g/kg enjekte edilir • Ergenler/Yetiskinler: 1-2 mg’lik tek bir enjeksiyonluk doz Pilokarpin gibi diger ilaclar tercih edilmesine ragmen, bazi glokom tipleri gunde 3 defaya kadar uygulanan % 0.25 physostigmine ile iyilesmektedir. Fizostigmin ile Ilgili Genetik Fizostigmin, asetilkolini parcalamak icin gerekli olan bir amino aside baglanarak asetilkolinesterazi bloke etmektedir (Ser203). Bu pozisyonda farkli bir amino asidi olan kisiler, fizostigmin etkilerine daha az duyarli olmaktadir. Asetilkolinesterazin asetilkolini (Gly121, Gly122, Ala204, Glu334 ve His447) parcalamasi icin gerekli olan diger amino asitlerdeki mutasyonlar, enzimin baglanabilecegi molekullerin boyutunu da etkileyebilmektedir (Phe295 ve Phe297). Sinirlamalar ve Uyarilar Fizostigmin’nin ameliyat sonrasi iyilesme uzerindeki etkileri arasinda, yeterli sayida insanda sadece solunumun kesilmesinin iyilestirilmesi arastirilmamistir. Alzheimer hastaligi, agiz kurulugu ve kontrolsuz hareketi olmayan kisilerde bilissel islev uzerindeki etkileri sadece az sayida kisi uzerinde tutarsiz bir sekilde test edilmistir. Bazi calismalarda kontrolsuz hareketi gelistirmistir, ancak bazilarinda bunu basaramamistir. Sadece hayvan calismalari fizostigmin’in organofosfat bilesIkleri tarafindan zehirlenmeyi onleme ve gecikmis mide bosalmasini iyilestirme yetenegini arastirmistir. Dogal Secenekler Birkac dogal madde, fizostigmin ile ayni sekilde calismaktadir. Sonuc olarak, bu dogal seceneklerin bazilari benzer kullanimlara sahiptir veya paralel saglik yararlari saglamaktadir. Kisi ilaclarini degistirmeden veya durdurmadan once daima doktoruna danismalidir. Kafein: Bircok kisi kafeinin etkilerine cok asinadir. Fakat kafein asetilkolinesterazi da engellemektedir. Kafein fizostigmin’den daha zayif bir inhibitor olsa da, yine de ayni saglik yararlarindan bazilarini sunmaktadir. Ornegin, klinik calismalarin gozden gecirilmesi, kafeinin basit ve karmasIk gorevlerde performansi artirdigi bulunmustur. Ayrica uyaniklik ve yonetici kontrolunde de iyilesmeler bulunmustur. 25 klinik inceleme calisma uykusuz bireylerde dikkat, reaksiyon suresi ve problem cozmedeki gelismeleri aciklamistir. Ayrica kafein Alzheimer ve Parkinson hastaliginin onlenmesine yardimci olmaktadir. Calismalar duzenli kafein aliminin bu kosullari gelistirme riskini azaltabilecegini dusundurmektedir. 1.400’den fazla kisi uzerinde yapilan bir gozlemsel calisma sonucunda, gunde 3 ve 5 fincan kahve tuketiminde Alzheimer olma riskinin dusuk oldugu bulunmustur. Bununla birlikte, birkac onemli uyari bulunmaktadir. Bilimsel kanitlar net degildir. Bazi klinik calismalar ayni bilissel gelismeleri bulamamistir. Ayrica, kafeinin bilis uzerindeki etkisi muhtemelen sadece asetilkolinesteraz inhibisyonundan daha fazladir. Arastirmalar, kafeinin noroprotektif etkilerinin kismen adenosin reseptorleri ile etkilesime bagli oldugunu gostermektedir. Huperzin A: Kulup yosunu Huperzia serrata, bircok potansiyel saglik etkisine sahip Huperzine A adli bir bilesIk icermektedir. Huperzin A geri donusumlu bir asetilkolinesteraz inhibitorudur. Ayni zamanda NMDA reseptorunu de bloke etmektedir. 454 kisiyi kapsayan 6 klinik calismanin gozden gecirilmesi, Huperzine A’nin Alzheimer hastaligi uzerindeki etkilerini incelemistir. Bilissel islev ve gunluk aktivitede iyilesmeler bulmuslardir. Ayrica 20 denemenin farkli bir incelemesi benzer sonuclar ortaya koymustur. Bununla birlikte, her iki gozden gecirme de dahil edilen calismalarin kalitesiz oldugunu ve daha buyuk, daha iyi tasarlanmis calismalara ihtiyac duyuldugunu gostermektedir. Hayvan calismalari, huperzin A’nin ayrica organofosfat zehirlenmesine karsi koruyabilecegini ve miyastenia gravis semptomlarina yardimci olabilecegini dusundurmektedir. Diger Dogal Secenekler Asetilkolinesterazi potansiyel olarak bloke edebilen bircok dogal bilesIk bulunmaktadir. Aslinda bir calismada 200 fazla bitki tespit edilmistir ve bunlar asetilkolinesteraz inhibe edici ozellikleri ile elde edilen bilesIklerdir. Cogunluk dogru bir sekilde degerlendirilmemis olsa da, bu calisma alaninda buyuk bir potansiyel bulunmaktadir. |
| |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Normal
