|
|
02 Mart 2020, 19:25
|
#1 |
 |
Fizostigminin Kullanim Alanlari
Baslangicta Afrikali kabileler tarafindan suc ve buyuculuk denemelerinde kullanilan alkaloid fizostigmin, bugun esas olarak uyusturucu zehirlenmesine karsi bir panzehir olarak kullanilmaktadir. Bunun yaninda daha guvenli olan ilaclar cogunlukla glokom, Alzheimer, gecikmis mide bosalmasi ve otoimmun hastalik olan myastenia gravis tedavisinde yerini almistir. Bu yazida Fizostigminin, kullanimlari ve alternatifleri hakkinda bilgiler yer almaktadir.
Fizostigmin Kullanimlari Onaylanmis kullanimlar: Fizostigmin, normalde antikolinerjiklerle zehirlenme veya ameliyat sonrasi iyilesme icin klinik bir ortamda verilmektedir. Kisi glokom icin fizostigmin alirsa, onerildigi gibi kullanmalidir, dozunu ve sIkligini degistirmemeli veya doktorunun onayi olmadan almayi birakmamalidir. Ayrica kisinin durumu duzelmezse veya kotulesirse doktoruyla gorusmelidir. Fizostigmin kullanimlari asagidaki gibidir: Asetilkolin iInhibitoru ilac (Antikolinerjikler) zehirlenmesine karsi panzehir Asetilkolin inhibitorleri (antikolinerjikler), merkezi ve periferik sinir sistemlerindeki asetilkolin reseptorlerinin aktivitesini bloke eden ilaclardir. Idrar kacirma, kronik obstruktif akciger hastaligi (KOAH), Parkinson hastaligi, astim ve pestisit zehirlenmesine (organofosfatlar) panzehir gibi durumlar icin kullanilmaktadir. Bununla birlikte, antikolinerjik asiri doz gibi ciddi saglik komplikasyonlarina neden olmaktadir. Bu komplikasyonlar asagidaki gibidir: • Deliryum, halusinasyonlar ve karisIklik • Kaygi, ajitasyon ve uykusuzluk • Duzensiz kalp atis hizi • Nobet ve koma Bununla birlikte bu semptomlarin tumu antikolinerjik toksisiteden kaynaklanmaktadir ve sIklikla asetilkolin inhibitorleri ile asiri dozda alan kisiler acil servise gitmelidir. Ayrica fizostigmin asetilkolin dokumu onlemektedir ve antikolinerjik asiri doz semptomlarini tersine cevirmektedir. Fizostigmin, antikolinerjiklerden asiri doz semptomlarini tersine cevirmek icin basariyla kullanilmistir ve bunlar asagidaki gibidir: • Bitki alkaloidleri (atropin, scopolamin, hyoscyamine, solanine) • AntipsIkotik ilaclar (olanzapin) • Anti-Parkinson ilaci (benztropin) • Antidepresanlar (trisIklik imipramin, amitriptilin, doksepin) • Antihistaminikler (prometazin, simetidin, orfenadrin) • Kas gevseticiler (sIklobenzaprin) Diazepam, midazolam ve lorazepam gibi benzodiazepinler, fizostigmine alternatif olarak kullanilmaktadir. Bununla birlikte, 50’den fazla kisi uzerinde yapilan gozlemsel bir calismada fizostigmin ajitasyon ve deliryumu kontrol etmede benzodiazepinlerden daha etkili, daha az komplikasyona neden oldugu ve iyilesmeyi hizlandirdigi bulunmustur. Antikolinerjik zehirlenmesi olan 800’den fazla kisi uzerinde yapilan bir baska calismada, en sIk benzodiazepinler (% 29) ve ardindan fizostigmin (% 12) veya her ikisinin (% 9) bir kombinasyonu kullanilmistir. Fizostigmin cogunlukla saf antikolinerjiklerle zehirlenme icin kullanilirken, karisIk ilac zehirlenmesi icin benzodiazepinler tercih edilmistir. Ayrica antikolinerjik zehirlenmeyi teshis etmek icin de degerlidir, cunku semptomlari hizla tersine cevirebilmektedir. Ameliyat sonrasi iyilesme: Genel anestezi icin kullanilan bircok ilac antikolinerjiktir. Ameliyattan sonra uyku hali, depresyon, ajitasyon ve karisIklik gibi olumsuz etkilere neden olmaktadir. Fizostigmin enjeksiyonlari 800’den fazla kisinin yaptigi 10 calismada bu semptomlari tersine cevirdigi bulunmustur. Genellikle cocuklar ameliyattan sonra siddet ve ajitasyon durumunda uyanmaktadirlar ve buna ortaya cikis heyecani denmektedir. YaklasIk 300 cocuk uzerinde yapilan 2 klinik calismada, infuze edilen fizofigmin bu semptomlari azaldigi bulunmustur. Ameliyattan sonra, cilde uygulanan veya enjekte edilen agri, morfin ihtiyacini azalttigi ve 100’den fazla kisi uzerinde yapilan iki klinik calismada enflamatuar bir proteini (IL-1beta) dusurdugu gorulmustur. Ameliyat sirasinda kullanilan sakinlestiriciler solunumun kesilmesine (apne) neden olmaktadir. 10 kisi uzerinde yapilan klinik bir calismada fizostigmin, ozellikle uyku apnesi oykusu olan bir kiside bu komplikasyonu azaltmistir. Glokom: Glokom, genellikle goz sinirlerine zarar verebilen ve gorme kaybina yol acabilen yuksek goz basincinin neden oldugu bir goz hastaligidir. Fizostigmin, glokomu iyilestirmek icin 19. yuzyilin sonlarindan beri kullanilmaktadir. Yuksek goz basincini azaltarak, biriken sivilari gozden cikarmaya yardimci olan kaslari harekete gecirmektedir. Etkileri 40 saglikli kisi uzerinde yapilan iki klinik calismada dogrulanmistir. Her ne kadar fizostigmin, glokom icin merhem ve goz cozeltisi olarak mevcut olsa da, buyuk olcude daha az yan etkiye (pilokarpin) ve diger yeni ilaclara sahip baska bir alkaloid ile yer degistirmistir. Onaylanmamis Kullanimlar Arastirmalar, bazi diger durumlarda fizostigminin potansiyel faydalarini gostermistir. Bununla birlikte, bu alkaloid bazi durumlarda onaylanmamistir, cunku yeterince arastirilmamis, sonuclar karistirilmis veya benzer etki yollarina sahip daha guvenli ilaclar mevcuttur. Fizostigminin onaylanmamis kullanimlari asagidaki gibidir: Tersinmez AChE inhibitorleri ile zehirlenme (Organofosfor bilesIkleri) Bu kategorideki bilesIkler yaygin olarak kullanilmaktadir, ancak oldukca organofosfatlar yani zehirli bocek olduruculerdir. Digerleri kimyasal savas silahlari olarak kullanilan kuvvetli etmenlerdir. Basra Korfezi Savasi gazileri sIklikla bu toksIk kimyasallara zayiflik, depresyon, agri, zayif hafiza ve zayif denge ile maruz kalmanin neden oldugu bir hastalik gelistirmislerdir. Tum organofosfor bilesIkleri geri donusumsuz AChE inhibitorleridir ve bu nedenle asiri derecede toksIk maddelerdir. Asetilkolinesteraza kalici olarak baglanmaktadirlar, ayrica nobetlere, solunum problemlerine ve coklu organlara zarar verebilecek asetilkolin birikmesine neden olmaktadirlar. Fizostigmin geri donusumlu ve zayif bir sekilde bu enzimi organofosfatlarin daha tehlikeli etkilerinden koruyan asetilkolinesteraza baglanmaktadir. Hayvan calismalarinda, fizostigmin organofosfat bilesIklerinin toksisitesini azalttigi gozlemlenmistir ve bunlar asagidaki gibidir: • Sinir ajanlari (soman, sarin) • Pestisitler • Glokom ilaclari (ektotiofat, diizopropil florofosfat) Koruyucu etki, diger antikolinerjiklerle birlikte arttirilabilmektedir ve bunlar asagidaki gibidir: • Anti-Parkinson ilaclari (Artan, procyclidine) • Bitki alkaloidleri (atropin, scopolamin) Bagli organofosfatlari ayirarak ACHE aktivitesini (oksimler) geri kazandiran ilaclar da toksisite ile mucadele stratejisinin bir parcasi olmaktadir. Fizostigmin ve scopolamine kombinasyonu, soman gibi sinir ajanlarindan zehirlenmeye karsi iyi bir koruma saglamaktadir. Bununla birlikte, ongorulemeyen stres kosullari, kobaylardaki etkinligini azaltmis, bu da savas alaninda en iyi secenek olmayabilecegini dusundurmustur. Ayrica sentetik fizostigmin analog piridostigmin, sinir ajani soman’in neden oldugu hasari onlemek icin FDA tarafindan onaylanan ilactir. Bilissel islevi saglikli insanlar: 61 saglikli kisi uzerinde yapilan 3 klinik calismada, fizostigmin algiyi, uzun sureli bellegi ve calisma bellegini gelistirdigi bulunmustur. Ayrica fizostigmin saglikli hayvanlarda yapilan coklu calismalarda hafizayi ve ogrenmeyi gelistirmistir. Alzheimer hastaligi: Alzheimer hastalarinda asetilkolin seviyeleri ve aktivite azalmaktadir. Asetilkolinesteraz blokerleri beyindeki asetilkolini arttirmaktadir, yaygin olarak hafiza kaybini ve hastaligin diger semptomlarini tersine cevirmek icin kullanilmaktadir. Alzheimer hastaligi olan 75 kisi uzerinde yapilan 7 klinik calismada, fizostigmin infuzyonlari hafiza, koordinasyon ve beyin aktivitesini arttirdigi bulunmustur. Alzheimer hastaligi olan yaklasIk 2.500 kisi arasinda, fizostigmin yaklasIk ucte birinde semptomlari hafifce iyilestirmistir. Bu yanit verenler, 6 aya kadar oral fizostigmin hafizayi ve bilissel kotulesmeyi onleyen 3 klinik deneye daha tabi tutulmustur. Bununla birlikte, fizostigmin terk, daha guvenli ve daha uzun sureli sentetik turevler ile ikame edilmistir, ornegin taknn , rivastigmin , galantamin , ve donepezil. Diger durumlar: Fizostigmin bazen lesitin ile kombine edilen 36 kisi ve 6 vaka calismasinda, beyin yaralanmalarinin ve enfeksiyonlarin neden oldugu hafiza kaybini iyilestirmistir. Bununla birlikte, hafiza kaybi olan 24 kisi uzerinde yapilan bir baska klinik calismada hafizayi iyilestirmedigi gozlemlenmistir. Ayrica bipolar bozukluk veya sizofreni tanili 20 kiside manik semptomlari hafiflettigi bulunmustur. Miyastenia Gravis: Miyastenia gravis, ABD nufusunun sadece % 0.02’sini etkileyen nadir bir otoimmun hastaliktir. Bunun nedeni, asiri kas gucsuzlugu ile sonuclanan asetilkolin reseptorlerinin yok edilmesidir. 1934 yilinda Iskoc doktor Mary Walker, miyastenia gravis’in, fizikot bir panzehir olarak kullanildigi Guney Amerika alkaloid kuratoruyle zehirlenmeye benzer semptomlara sahip oldugunu fark etmistir. Miyastenia gravisli uc kisiye fizostigmin ve sentetik bir analog (Prostigmin) verilmistir ve her iki ilac da semptomlari gecici olarak iyilestirdigi gozlemlenmistir. Gunumuze, bazi semptomlari hafifletmek icin asetilkolinesteraz blokerleri eklenebilirken, immunosupresanlar miyastenia graviste otoimmun hasari azaltmak icin ilk basamaktir. Piridostigmin, fizostigmine gore daha uzun etkili ve daha guvenli bir asetilkolinesteraz blokeridir. Agiz kurulugu: Yeterli tukuruk uretilmediginde agiz kurulugu olmaktadir. Bu cignemeyi, yutmayi ve konusmayi zorlastirmaktadir, ayrica agiz enfeksiyonu, bosluklari ve agiz kokusu riskini artirmaktadir. 15 saglikli kisi uzerinde yapilan iki klinik calismada, jel ve fizostigmin iceren sprey, daha fazla tukuruk uretmek icin agizdaki tukuruk bezlerini uyarmistir. Agiz durulamasi ve fizostigmin iceren jel, agiz kurulugu olan 31 kisi uzerinde yapilan iki ek klinik deneyde kuruluk hissini hafifletmistir. Bu formulasyonlar dudagin ic astarina uygulanmistir. Gelinciklerde, bir fizostigmin cozeltisi agzin icine uygulandiginda tukurugu arttirdigi gozlemlenmistir. Bununla birlikte, siddetli kuru agiz vakalari, fizostigmine benzer sekilde hareket eden pilokarpin ve cevimeline iki daha guvenli ilacla tedavi edilmektedir. Kontrol edilemeyen hareket (Ataksi): Ataksi, gonullu kas koordinasyonunun olmamasidir. Cogu zaman denge ve istemli kas hareketini (beyincik) kontrol eden belirli bir beyin alanina verilen hasardan kaynaklanmaktadir. Ataksi icin spesifik bir tedavi bulunmamaktadir. Bazi durumlarda, altta yatan nedenini tedavi ederek yani bir ilaci durdurmak veya buna neden olan bir enfeksiyonu tedavi etmek gibi cozulebilmektedir. Multipl skleroz veya serebral palsi gibi durumlardan kaynaklandiginda, ataksi tedavi edilememektedir. Doktorlar semptomlari yonetmeye yardimci olmak icin fiziksel, mesleki, konusma ve uyarlanabilir terapiler onermektedirler. Fizostigmin, oral veya infuzyon olarak verilen yaklasIk 100 kisi uzerinde yapilan 5 klinik calismada, hareket koordinasyonunu gelistirdigi gorulmustur. Bununla birlikte, tabletleri ve yamalarinin 25 kisi uzerinde yapilan diger iki calismada hicbir etkisi olmamistir. Uyku apnesi: Uyku apnesi, solunumun surekli olarak durmasina ve uyku sirasinda baslamasina neden olan bir hastaliktir. Daha hafif vakalar yasam tarzi degisIklikleri ile kilo vermek, sigarayi birakmak veya burun alerjilerini tedavi etmek gibi cozulebilmektedir. Bu onlemler etkisiz ise, hava yolu basinc cihazlari surekli pozitif hava yolu basinci ve ameliyat secenekleri kullanilmaktadir. 7 saatin uzerinde verilen fizostigmin infuzyonlari, 10 erkek uzerinde yapilan bir calismada uyku apnesini yaklasIk % 20 oraninda azalttigi gorulmustur. Ayrica etkilerinin daha buyuk, uzun sureli calismalarda dogrulanmasi gerekmektedir. Gecikmeli mide bosaltma: Gecikmis mide bosalmasi gastroparezi, midenin olmasi gerektigi kadar hizli bosalmamasidir. Midenin yavas bosaltilmasi bulanti, kusma, siskinlik, erken tokluk, kilo kaybi, asit reflu ve mide agrisina neden olmaktadir. Bazen kronik saglik kosullari, mide cerrahisi veya kemoterapiden de kaynaklanmaktadir. Bazi hayvan calismalarinda, fisistigmin bagirsak akisini artirarak sindirimi iyilestirmistir. Bu, mide bulantisi gibi gecikmis mide bosalmasi semptomlarini azaltmaktadir. Fizostigmin’nin neden olabilecegi sindirim yan etkileri nedeniyle, gecikmis mide bosalmasi normalde daha guvenli ilaclarla tedavi edilmektedir. Bu ilaclar asagidaki gibidir: • Bulanti onleyici ilaclar (metoklopramid, domperidon) • Antibiyotikler (eritromisin, azitromisin) • Bagirsak akisini uyaran ilaclar (metoklopramid, domperidon) • Istah acici ilaclar (relamorelin) • Gastroozofageal reflu (revexeprid) tedavisinde kullanilan ilaclar |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
