|
|
20 Mayıs 2020, 09:26
|
#1 |
 |
Kolinerjik Sistem (Aktivite) Nedir, Iliskili Oldugu Hastaliklar Nelerdir?
Kisilerdeki savas ya da kac tepkisi, vucudu bir eyleme gecirmek icin cogunlukla norepinefrin kullanirken, bu yaniti dengeleyen ve azaltan asetilkolin budur kolinerjik aktivitedir. Kolinerjik aktivite, vucudu beslemeye, uremeye, dinlenmeye, sindirmeye hazir hale getirmek icin asetilkolin kullanir. Asetilkolin, parasempatik sinir sisteminin bir parcasidir ve istirahatte olmasi gereken tum aktiviteleri arttirir. Dinlenme ile birlikte daha yuksek bir bilinc durumu da gelir, bunlar secici dikkat, algi ve bellektir.
Bu baslangicta mantiksiz gibi gorunebilir, cunku ayni molekul sindirime, cinsel aktiviteye ve bilise nasil yardimci olabilir seklinde dusunulebilir. Ama bir aslan tarafindan saldiriya ugraran birinin gecmisine donerek dusunceleri dusunurken bir taraftan da yedigi yiyecekleri nasil dsindirdigi dusunuldugunde haklilik payi vardir. Bilim adamlari sempatik, savas ya da kac sinir sisteminin tehdit altindayken vucudun hayatta kalmasina yardimci oldugunu aciklarken, parasempatik digerlerini incelemektedirler. Normal durumlarda, dovus ya da kac ve sindir ve sindirme sistemleri birlikte calisir. Arastirmalar, saglikli bir norepinefrinin motivasyonu artirdigini, asetilkolinin ise bilisini artirdigini gostermektedir. Daha sonra asetilkolin, beynin odul sistemini ve motivasyon uzerinde hareket etmeye degip degmeyecegini kontrol etmek icin dopamin noronlarini senkronize etmektedir. Motivasyona sahip olmak icin, aslinda yeni bir sey ogrenmeye baslanir ve hafiza kullanilarak bu bilgiynin korunmasina odaklanilir. Bilim, norotransmitterlerin dengesine vucudun ihtiyaci oldugunu soylemktedir. Kolinerjik Aktivite Nerede Olusur? Asetilkolin, yakici seker ve yaglardan gelen kolin ve asetil-CoA’dan kolinerjik noronlarda yapilmaktadir. Kolin vucut tarafindan yapilamaz, bu nedenle diyet yoluyla alinmalidir. Bu etkileri elde sonra asetilkolin olarak adlandirilan bir enzim olan asetilkolinesteraz tarafindan bozulmaktadir. Cok fazla asetilkolin parcalanirsa, seviyeleri cok fazla azalmaktadir. Bu enzimi bloke eden ilaclar bilisi arttirir ve Alzheimer hastaliginda (galantamin gibi) kullanilmaktadir. Dinlenme ve sindirim sisteminin kolinerjik aktivitesi su sekilde gorulur: • Bilis, ogrenme ve hafizayi gelistirirerek beyinde • Gorme, tat alma ve tukurugu kontrol ettigi gozlere, yuze ve agza yayilan sinirlerde • Kalp ritmini yavaslatmak, nefes almayi etkilemek ve sindirime yardimci olmak icin kaslara, kalbe, akcigerlere ve sindirim organlarina dusen vagus sinirinde • Uyarilmayi etkileyen cinsel organlara giden sinirlerde Bir deneysel teoriye gore, asetilkolin beyindeki iltihabi dogrudan azaltabilir. Vagus siniri, ayni zamanda vucutta inflamasyonu dusurmek uzere asetilkolin kullanilmaktadir. Bazi calismalar yaslanma ile kolinerjik aktivitenin yavasca daha az ve daha az verimli hale geldigini gostermektedir. Beyin hucrelerinden daha az asetilkolin salinir ve hucreler oradaki asetilkoline daha az duyarli hale gelir. Bu, yasli insanlarda hafizanin basarisiz olmasinin nedenlerinden biri oldugu varsayilmaktadir. Ancak, yaslanmanin yani sira, bilim adamlari bu sistemin Alzheimer hastaligi, Parkinson hastaligi, sizofreni ve epilepsi gibi diger bircok hastalikta ters gittiginden suphelenmektedirler. Hepsinin ortak yani dusuk asetilkolin, zayif bilis ve beyin iltihabidir. Bununla birlikte, Alzheimer veya Parkinson hastaligi gibi karmasIk bozukluklar her zaman bir kisiden digerine degisebilen beyin kimyasi, cevre, saglik durumu ve genetik dahil olmak uzere bircok olasi faktoru icermektedir. Kolinerjik Reseptor Cesitleri Asetilkolin vucuttaki iki farkli reseptor turune etki edebilir: nikotinik ve muskarinik. • Nikotinik: Bu reseptorler adini nikotinden almistir cunku nikotin onlari aktive etmektedir. Beyindeki sinyalleri iletmeye ve iskelet kaslarini aktive etmeye yardimci olurlar. Unlu zehir kuveti onlari engeller ve felce neden olurlar. • Muskarinik reseptorler: Vucudun diger tum bolgelerinde bulunur: kalp, bagirsak, bezler ve beyinde. Muskarin, onlari asiri aktiflestiren bir mantar zehridir. Bu reseptorlerin anormal olmasi durumunda Huntington hastaligi, bagimlilik ve sizofreni durumlarina katkida bulunacagi dusunulmektedir. Iliskili Hastaliklar Dusuk kolinerjik aktivite ile iliskili bozukluklar hakkinda bakildiginda, bu bozukluklarin mutlaka asetilkolin seviyelerine veya uretimine bagli olmadigini bilmek onemlidir. Asetilkolin yikimi veya bazi asetilkolin reseptorlerinin mevcudiyeti ile ilgili sorunlardan kaynaklanabilirler. Bircok nikotinik ve muskarinik kolinerjik reseptor turu vardir. Ayrica, bu yazida ele alinan calismalarin cogu sadece deneklerle ilgilidir, yani bir sebep-sonuc iliskisi kurulmamistir. Ornegin, Alzheimer hastaliginin bazi beyin bolgelerindeki dusuk asetilkolin ile baglantili olmasi gibi. Alzheimer hastaliginin dusuk kolinerjik aktiviteden kaynaklandigi anlamina gelmez. Bu tur iddialarda bulunmak icin veriler bulunmamaktadir. Dusuk Kolinerjik Aktiviteye Bagli Hastaliklar Bunama Bazi calismalar, zayif kolinerjik aktivitenin ve beyindeki dusuk asetilkolinin demans hastalarinda bilissel dususe ve zayif hafizaya neden olabilecegini dusundurmektedir. Demansi yavaslatmak icin kullanilan ilaclar, beyindeki asetilkolini artirarak tam olarak calismaktadir. Alzheimer Hastaligi ve Parkinson Hastaligi Alzheimer’da asetilkolin yapan noronlar yavasca olmektedir. Bilim adamlari, beyindeki asetilkolin kaybinin, kademeli bilissel bozukluga neden olan ve beyindeki iltihabi kotulestirdigine inanmaktadir. Alzheimer hastaligini tedavi etmeye calisan yeni ilaclar asetilkolin duzeylerini arttirir, ancak bunlarin etkinligi henuz belirlenmemistir. Sinirli calismalara gore, Parkinson hastaligi olan kisilerde beyindeki dusuk asetilkolin seviyeleri de olabilir. Diger taraftan dusuk asetilkolin seviyeleri bu norodejeneratif hastaliklarin bir nedeni degil, bir sonucu olabilir. Daha fazla arastirmaya ihtiyac vardir. Miyastenia Gravis Miyastenia Gravis, kaslara giden asetilkolin sinirlerinin tahrip oldugu ve ciddi kas gucsuzlugune neden olan otoimmun bir hastaliktir. Bu hastaligi olan kisilerde dusuk beyin asetilkolin ve bilissel bozukluk vardir, ancak nedensel bir baglanti kurulmamistir. Sizofreni Kolinerjik disfonksiyon, sizofreni ve diger psIkiyatrik bozukluklardaki bilissel zorluklarla iliskilendirilmistir. Beyindeki cok az asetilkolin, zayif bilise ve belki de sizofreni hastalarinda psIkoza katkida bulunacagi varsayilir. Ote yandan, bu bozukluklarin bir sonucu olabilir. Gelecekteki calismalar bu iliskiyi netlestirmelidir. Glakom Asetilkolin saglikli gorme ve goz tansiyonunun korunmasina yardimci olmaktadir. Asiri aktif mesaneyi tedavi etmek icin sIklikla recete edilen antikolinerjik ilaclar glokomu tetikleyebilir. Otizm Tartismali bir teoriye gore, otizmli cocuklar beyin asetilkolinden yoksun olabilirler, bu da zihinsel bozulmaya ve epilepsiye katkida bulunabilir. Teorik olarak, asetilkolin nobet olasiligini azaltan “sakinlestirici” norotransmitter GABA’yi artirabilir. Otizmli farelerde, artan asetilkolin, bilissel ve sosyal semptomlari gelistirdi. Bununla birlikte, bu baglanti insanlarda kanitlanmamistir. |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
