Asetilkolin Nedir, Fonksiyonu ve Islevi Nelerdir? - IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

CeReN · 13 Mayıs 2020, 11:40

Asetilkolin, bellek gelistirme alaninda sicak bir konudur. Beynin gunluk isleyisi icin kritik olan bir norotransmitterdir: ozellikle hareket, ogrenme, hafiza ve uyku kalitesi alanlarinda. Bu makalede anahtar norotransmitterin reseptorleri, fonksiyonu ve saglik etkileri hakkinda bilgiler yer almaktadir.

Asetilkolin Nedir?
Asetilkolin ilk olarak 1914 yilinda kesfedilmistir ve aslinda beynin tanimlanmasi gereken baslica norotransmitterlerinin ilkidir. Asetilkolin ilk olarak uyanikligi ve uykuyu duzenleme rolu icin incelenmistir. Bununla birlikte, ilk kesfinden bu yana, beyin ve vucudun geri kalaninda cok cesitli farkli onemli islevler ve rollerle iliskilendirilmistir. Asetilkolinin kimyasal ve metabolik oncusu olan kolinin aslen milyarlarca yil once tek hucreli organizmalar tarafindan koruyucu dis hucre katmanlarini (membranlari) olusturmak icin kullanildigina inanilmaktadir. Bu en erken biyolojik fonksiyondan bu yana, rolu, evrim boyunca, kas kontrolu, uyku regulasyonu hatta ogrenme ve hafiza gibi daha yuksek bilissel fonksiyonlar dahil olmak uzere cok cesitli onemli fonksiyonlara dahil olmak icin genisletilmistir. Asetilkolin, kolin asetiltransferaz adi verilen bir enzim yardimiyla asetil-koenzim A (glikozdan gelir) ve kolinden sentezlenmektedir. Bununla birlikte, diger bircok norotransmitterden farkli olarak, noronlarin kendileri yerine noronlar (noral sinapslar) arasindaki baglantilarda asetilkolin olusturulmaktadir yani sentezlenmektedir. Kisacasi Asetilkolin, kolini bir yapi tasi olarak kullanan bir norotransmitterdir. Ilk olarak uyaniklik ve uykudaki rolu icin kesfedilmistir.

Fonksiyon
Asetilkolinin temel islevlerinden biri, sinir sisteminin kas sistemine (noromuskuler kavsaklar veya NMJ’ler) baglandigi sinapslari uyararak yaptigi kas hareketlerini tetiklemektir. Bununla birlikte, bu rol sadece vucudu hareket ettiren kaslari kontrol etmekle sinirli degildir: ornegin, asetilkolin ve histamin akcigerlerdeki kaslari kasilmak icin birlikte etkilesir ve bu da solunum saglamaktadir. Beyin boyunca buyuk ve karmasIk bir rol oynamasina ragmen, asetilkolin en cok bellek ve dikkat gibi belirli bilissel islevlerle iliskilidir. Ayrica ruya gormeyle iliskili uyku evresinin (REM uykusu) gelistirilmesinde rol oynadigina inanilmaktadir. Kas kasilmalarindan bilise ve ruyaya kadar, asetilkolin vucutta cesitli roller oynamaktadir.

Asetilkolin Reseptorleri
Asetilkolin vucuttaki iki farkli reseptor turune etki etmektedir. Bunlar asagidaki gibidir:
• Nikotinik reseptorler adini almistir cunku nikotin aktive etmektedir. Beyindeki sinyalleri iletmeye ve iskelet kaslarini aktive etmeye yardimci olmaktadirlar. Unlu zehir kuveti onlari engellemekte ve felce neden olmaktadir.
• Muskarinik reseptorler vucudun diger tum bolgelerinde bulunmaktadir: kalp, bagirsak, bezler ve beyinde. Muskarin, onlari asiri aktiflestiren bir mantar zehridir. Bu reseptorlerin anormal aktivitesinin bagimlilik, sizofreni ve Huntington hastaligina katkida bulundugu dusunulmektedir.

Asetilkolin Ne Yapar?
Roller ve Etkileri:
1) Ogrenme ve bellek
Birkac farkli bilimsel kanit dizisi, asetilkolinin ogrenme ve bellekte cok onemli bir rol oynadigini gostermektedir. Ornegin, asetilkolinin demans ve Alzheimer hastaligi gibi hafiza bozukluklarini iceren birkac yaygin norodejeneratif hastaligin gelisiminde ve ilerlemesinde kritik bir rol oynadigina inanilmaktadir. Aslinda, bu bozukluklarin hafiza ile iliskili semptomlarinin bazilari, ozellikle hipokampus gibi hafizada onemli bir rol oynadigi bilinen bazi beyin bolgelerinde, asetilkolinin azalmis seviyeleri ve aktivitesi ile iliskili gibi gorunmektedir. Bu nedenle asetilkolini arttiran ilaclar, tip uygulayicilari tarafindan Alzheimer hastalarini tedavi etmek icin yaygin olarak kullanilmaktadir. Hem insanlarda hem de hayvanlarda yapilan cesitli calismalara gore, asetilkolin aktivitesini bloke ettigi bilinen bir ilac olan Scopolaminin yeni bilgi ve hatiralarin edinilmesini bozdugu bildirilmistir. Maymunlarda, beynin asetilkolin arzinin bozulmasinin, ozellikle serebral korteks ve hipokampuste olgusal bilgi edinmeyi (bir ayrimcilik ogrenme gorevi sirasinda) bozdugu ve ayrica insan amnezi ile karsilastirilabilir bellek bozukluklari urettigi bildirilmistir.
Asetilkolinin hafiza uzerindeki etkilerine karisan kesin mekanizmalar karmasIk ve henuz tam olarak anlasilmamis olsa da, bazi arastirmacilar sinaptik plastisitede merkezi bir rol oynadigina inanmaktadirlar. Bu da noronlarin baglanma seklini degistirerek yeni bilgi ve anilar depolamasina izin veren biyolojik mekanizmalardir. Ogrenme ve hafizayi canlandirmadaki potansiyel rolu nedeniyle, bazi arastirmacilar asetilkolin seviyelerini arttirmak icin diyet takviyeleri veya diger bilesIklerin kullanilmasinin bilissel islevselligi etkileyip etkilemeyecegini arastirmislardir. Bu arastirma nispeten erken bir asamada olmasina ragmen, bazi calismalar bazi ilginc on bulgular bildirmistir. Ornegin, yaklasIk 1.400 kiside yapilan bir gozlemsel calismaya gore, daha yuksek diyetle kolin alimi, biraz daha iyi bilissel performansla ozellikle sozel ve gorsel bellek iliskili bulunmustur. Buna bagli olarak, 24 saglikli erkek gonullude yapilan kucuk olcekli bir calisma, 500-1.000 mg CDP-kolin ile takviyenin cesitli bilissel surecleri (calisma bellegi ve sozel bellek dahil) gelistirebilecegini bildirmistir. Bununla birlikte, bu etki sadece normal (taban cizgisi) bilissel performansi zaten ortalamanin altinda olan kisilerde gozlenmistir. Aksine, bilissel performansin ortalama seviyeleri olan insanlar kolin takviyesinden hicbir etki gostermezken, yuksek performansli konular daha da kotulesmistir!
2) Uyku-Uyanma dongusunu kontrol etme
Asetilkolin ilk kesfedildiginde, oncelikle uyku-uyaniklik dongusunun duzenlenmesindeki rolu icin calisilmaktadir. Bugun, asetilkolin hala uyanikligin uyarilmasindan sorumlu olduguna inanilan ana norotransmitterlerden biridir orexin, histamin, norepinefrin ve dopamin gibi diger onemli norotransmitterler ve hormonlarla birlikte. Ornegin, bazi calismalar, asetilkolin noronlarinin aktivitesinin uyanma sirasinda onemli olcude arttigini bildirirken, ayni noronlarin aktivitesinin belirli uyku asamalarinda (yavas dalga uyku veya SWS gibi) bastirildigi bildirilmistir. Bazi arastirmacilar, asetilkolinin uyanikligi arttirici etkilerinin, bu norotransmitterin, amfetaminler, modafinil ve kokain gibi diger uyarici ilaclar gibi aktiviteyi arttiran bazi ilaclarin uyarici etkilerine dahil olabilecegini ileri surmuslerdir. Tersine, zolpidem (Ambien) ve cesitli antihistaminikler gibi uykuyu destekleyen (yatistirici/hipnotik) ilaclarin etkileri kismen asetilkolin aktivitesini azaltma yeteneklerinden gelebilmektedir.
Buna bagli olarak, sicanlarda yapilan hayvan calismalari, sakinlestirici / hipnotik ilaclarin zolpidem (Ambien), diazepam ve eszopiklonun, beyin sapi tarafindan asetilkolin salinimini baskilayan (sirasiyla) GABA reseptorlerini uyararak etkilerini indukleyebilecegini bildirmistir. Asetilkolinin uyku ve uyaniklikla ilgili davranislardaki rolu de ogrenme ve hafizadaki rolune baglanabilmektedir. Ornegin, asetilkolin aktivitesi genellikle uykunun bircok asamasinda bastirilirken, REM uykusu sirasinda asetilkolin seviyelerinin arttigi bildirilmistir, yeni anilari saklamak (birlestirmek) icin uykunun en onemli asamalarindan biridir.
3) Dikkat
Tarihsel olarak, asetilkolinin temel olarak ogrenme ve kisa sureli hafiza fonksiyonlarinda onemli oldugu dusunulmektedir. Bununla birlikte, daha yeni calismalar asetilkolinin dikkat ve uyanikliktaki rolu icin destek saglamistir. Ornegin bir hayvan calismasi, sicanlarin yuksek derecede surekli dikkat gerektiren (yuksek dikkat cabasi) bir ortama yerlestirildiginde beyindeki asetilkolin seviyelerinin onemli olcude arttigini bildirmistir. Ayrica, dikkat gorevinin zorlugunu artirmak (dikkat dagitici uyaranlar ekleyerek) asetilkolin seviyelerini daha da arttirmistir. Bu bulgulara dayanarak, bu calismanin yazarlari asetilkolinin dikkat ve odaklanmanin uyarilmasinda dogrudan rol oynayabilecegi sonucuna varmislardir. Buna bagli olarak, 40-60 yaslari arasindaki 60 saglikli yetiskin kadin uzerinde yapilan bir calismada, beyindeki asetilkolin seviyelerini artirdigina inanilan bir bilesIk olan CDP-kolin ile 28 gunluk takviyeden sonra dikkat ceken iyilesmeler bildirilmistir. Bu erken sonuclar umit verici olmakla birlikte, asetilkolin takviyesinin saglikli insan kullanicilarinda hafiza yeteneklerini tutarli bir sekilde etkileyip etkileyemeyecegini dogrulamak icin cok daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir.
4) Enflamasyon
Asetilkolinin de iltihaplanma ile iliskili olduguna inanilmaktadir. Aslinda, inflamasyon uzerindeki etkisi o kadar onemlidir ki, kolinerjik antienflamatuar yol olarak adlandirilan biyolojik bir yola bile sahiptir. Pro-enflamatuar sitokinler, yaralanma veya enfeksiyona tepki olarak bagisIklik sisteminin hucreleri tarafindan uretilmektedir. Bu sitokinler, onu icine almak icin enfeksiyon bolgesine cesitli enflamatuar hucreleri toplayan bir etki zinciri baslatmaktadirlar. Kolinerjik, anti-inflamatuar bir yol bu immun tepkisi ile ilgili frenleme etkisi bir tur temin ettigine inanilmaktadir. Bu, vucudu bobrek, karaciger, akcigerler veya diger buyuk organlari etkilemek icin akut bir enflamatuar yanit lokal dokularin otesine yayilirsa olusabilecek doku hasarina karsi koruyabilmektedir. Ornegin bir hayvan calismasina gore, artan asetilkolin seviyeleri bagirsak bagirsak mukozasindaki azalmis iltihaplanma ile iliskilendirilmistir.
Bu muhtemelen pro-enflamatuar sitokinlerin salinmasini onleyen alfa-7 nikotinik asetilkolin reseptorlerinin (a7nAChR’ler) aktivasyonu nedeniyle gerceklesmistir. Buna bagli olarak, inflamasyonla iliskili saglik kosullari (IBD gibi) calismalarina gore, asetilkolinin IL-6, IL1B ve TNF-a gibi diger pro-enflamatuar sitokinlerin seviyelerini azalttigi da bildirilmistir. Ek olarak, makrofajlar, monositler ve mast hucreleri de dahil olmak uzere bir dizi farkli bagisIklik sistemi hucre tipinde, ornegin alfa-7 nikotinik asetilkolin reseptorleri veya kisaca a7nAChR’ler gibi spesifik alt asetilkolin reseptorleri bildirilmistir. Bazi arastirmacilar asetilkolinin bu bagisIklik hucrelerini inhibe ederek inflamasyonu azaltabilecegini one surmuslerdir.
Vagus sinir stimulasyonu gibi anti-enflamatuar mekanizmalara dahil olan diger sistemlerin de asetilkolin tarafindan aktive edildigine inanilmaktadir. Inflamatuar bagirsak hastaligi (IBD) calismalarinda vagus sinir aktivitesinde azalma bildirilmistir ve kismen asetilkolin kaynakli azalmis anti-enflamatuar stimulasyondan kaynaklanmistir. Bununla birlikte, asetilkolinin genel inflamasyondaki kesin rolu tam olarak acik degildir ve muhtemelen bu bulgulardan bazilarinin onerebileceginden daha karmasIktir. Ornegin, bazi calismalar asetilkolinin (yine nAChR’ler yoluyla etki ederek) IL-10 gibi antienflamatuar sitokinlerin uretimini baskiladigini bildirmistir. Bu nedenle, asetilkolinin farkli baglamlarda inflamatuar yaniti nasil arttirdigini veya azalttigini tam olarak anlamak icin daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir.
5) Enfeksiyonlara karsi koruma
Inflamasyondaki rolune ek olarak, hayvan arastirmalarindan elde edilen bazi on kanitlar, asetilkolinin bagisIklik sistemi ile onemli etkilesimlere sahip olabilecegini ve enfeksiyonlara nasil tepki verdiginde rol oynayabilecegini gostermektedir. Ornegin bir hayvan calismasi, asetilkolinin belirli enfeksiyon turleri (Candida albicans’in neden oldugu mantar enfeksiyonlari gibi) sirasinda biyofilm olusumunu inhibe edebilecegini bildirmistir.
6) Bagirsak hareketine yardimci olma
Asetilkolinin bir baska onemli islevi, yiyeceklerin gastrointestinal sistemden ( peristalsis adi verilen bir surec ) hareketini kolaylastirmaktir. Daha spesifik olarak, bu fonksiyon parasempatik sinir sistemindeki asetilkolin aktivitesi, dinlenme ve sindirim fonksiyonlari (savas veya ucmaya karsilik gelen) ile iliskili sinir sistemi tarafindan verilen yanitlar Sempatik sinir sistemi ile iliskilidir. Ozel asetilkolin reseptoru turleri, Nikotinik asetilkolin reseptorleri (nAChR’ler) bu surece ozellikle dahil olduguna inanilmaktadir. Bu reseptorler, nikotin tarafindan uyarildiklari gerceginden isimlerini almaktadirlar ve nikotinin bu reseptorleri uyarmada rol oynamasinin, kabizlik gibi (gecici) gastrointestinal semptomlari birakan 6 kisiden 1’inde neden olduguna inanilmaktadir.
Bunun arkasindaki fikir, kronik bir sigara icicisinin gastrointestinal asetilkolin sistemi tutunden daha fazla nikotin bazli stimulasyon almak icin kullanildigi icin, bu ekstra stimulasyon kaynagi cikarildiktan sonra duzgun calisamayacagi, boylece sindirim sureclerinde bozulmaya neden oldugu (kabizlik) yonundedir. Ek olarak, bu nikotinik asetilkolin reseptorlerini inhibe edebilen bazi antidepresan ilaclarin (monoamin geri alim inhibitorleri) potansiyel bir yan etki olarak kabizliga neden oldugu bildirilmistir. Bu tur antidepresan ilaclardan bazilari asagidaki gibidir:
• Desipramin (Norpramin)
• Fluoksetin (Prozac)
• Sitalopram (Celexa)
• Sertralin (Zoloft)
• Reboxetine (Edronax)
• Venlafaksin (Effexor)
• Paroksetin (Paxil)
• Imipramin (Tofranil)
• Klomipramin (Anafranil)
• Amitriptilin
7) Agriyi azaltma
Bazi kanitlar ayrica asetilkolinin agri algisina aracilik etmede rol oynayabilecegini ve bu sistemi hedef almanin potansiyel olarak agrinin tedavisine yardimci olabilecegini dusundurmektedir. Ornegin bazi arastirmalar, oncelikle asetilkolin duzeylerini artirarak hareket eden Alzheimer hastaligi ilac donepezilinin hastalarda doza bagimli bir agri giderici etki urettigini ve ayrica migren semptomlari icin onleyici bir tedavi olarak bazi etkilere sahip olabilecegini bildirmistir. Buna bagli olarak, coklu hucre ve hayvan temelli calismalarin sistematik olarak gozden gecirilmesi, omurilikteki daha yuksek asetilkolin seviyelerinin genellikle agri kesici ile iliskili oldugu sonucuna varirken, asetilkolin aktivitesinin azaltilmasi genellikle agriya duyarliligin artmasina neden olmaktadir. Bu potansiyel etkilerin arkasindaki kesin mekanizmalar henuz tam olarak anlasilamamasina ragmen, hem insanlarda hem de hayvanlarda yapilan cesitli calismalardan elde edilen erken kanitlar bulunmaktadir. Bu kanitlar nikotinik ve muskarinik tip asetilkolin reseptorlerinin her birinin bu potansiyel agri ile iliskili etkilere muhtemelen dahil oldugunu gostermektedir.
8) Kan akisini iyilestirme
Bazi erken hucre temelli calismalara gore, asetilkolin kan dolasiminin duzenlenmesinde rol oynayabilmektedir. Ozellikle, kardiyovaskuler sistem boyunca kan damarlarini gevseterek (vazodilatasyon) kan basincini kontrol eden bir bilesIk olan nitrik oksit uretimini uyararak yapmaktadir. Bazi on bulgular, ozellikle muskarinik asetilkolin reseptorlerinin asetilkolinin potansiyel kardiyovaskuler fonksiyonlari ile ilgili olabilecegini dusundurmektedir.
9) Hormon dengesi
Bazi arastirmalar ayrica asetilkolin aktivitesinin vucut ve beyin boyunca cesitli hormonlarin uretimi veya salgilanmasi uzerinde bir etkiye sahip oldugunu gostermektedir. Ornegin, bazi calismalar asetilkolin duzeylerinin hipofiz bezinden prolaktin ve buyume hormonu gibi hormonlarin salgilanmasi ile iliskili oldugunu bildirmistir. Tam mekanizmalar henuz bilinmemekle birlikte bazi arastirmacilar, asetilkolinin hormonlar uzerindeki etkilerinin, hormon duzenlemesine yogun olarak dahil olduguna inanilan bir beyin bolgesi olan hipotalamusta sinirsel aktiviteyi etkileme yeteneginden kaynaklanabilecegine inanmaktadir.
Asetilkolin, dinlenme ve sindirim veya parasempatik sinir sisteminin ana norotransmitteridir. Bu cevabin merkezi habercisi olarak, asetilkolin savas ya da kac egilimlerine karsi koymakta ve vucuttaki kolinerjik aktiviteyi yonlendirmektedir. Beyin, gidalarda yaygin olarak bulunan kolestenden asetilkolin uretmektedir. Bilim asetilkolinin islevi hakkinda bir asirdan once kesfinden bu yana cok sey ortaya koymustur. Uyanikliktan bilise, sindirime kadar, asetilkolin cesitli roller oynamaktadir. Deneysel calismalar ayrica agri kesici, antienflamatuar ve hormon dengeleyici ozelliklere sahip olabilecegini dusundurmektedir, ancak bunu dogrulamak icin daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir.

13 Mayıs 2020, 11:40	#1
CeReN Guest	Asetilkolin Nedir, Fonksiyonu ve Islevi Nelerdir? Asetilkolin, bellek gelistirme alaninda sicak bir konudur. Beynin gunluk isleyisi icin kritik olan bir norotransmitterdir: ozellikle hareket, ogrenme, hafiza ve uyku kalitesi alanlarinda. Bu makalede anahtar norotransmitterin reseptorleri, fonksiyonu ve saglik etkileri hakkinda bilgiler yer almaktadir. Asetilkolin Nedir? Asetilkolin ilk olarak 1914 yilinda kesfedilmistir ve aslinda beynin tanimlanmasi gereken baslica norotransmitterlerinin ilkidir. Asetilkolin ilk olarak uyanikligi ve uykuyu duzenleme rolu icin incelenmistir. Bununla birlikte, ilk kesfinden bu yana, beyin ve vucudun geri kalaninda cok cesitli farkli onemli islevler ve rollerle iliskilendirilmistir. Asetilkolinin kimyasal ve metabolik oncusu olan kolinin aslen milyarlarca yil once tek hucreli organizmalar tarafindan koruyucu dis hucre katmanlarini (membranlari) olusturmak icin kullanildigina inanilmaktadir. Bu en erken biyolojik fonksiyondan bu yana, rolu, evrim boyunca, kas kontrolu, uyku regulasyonu hatta ogrenme ve hafiza gibi daha yuksek bilissel fonksiyonlar dahil olmak uzere cok cesitli onemli fonksiyonlara dahil olmak icin genisletilmistir. Asetilkolin, kolin asetiltransferaz adi verilen bir enzim yardimiyla asetil-koenzim A (glikozdan gelir) ve kolinden sentezlenmektedir. Bununla birlikte, diger bircok norotransmitterden farkli olarak, noronlarin kendileri yerine noronlar (noral sinapslar) arasindaki baglantilarda asetilkolin olusturulmaktadir yani sentezlenmektedir. Kisacasi Asetilkolin, kolini bir yapi tasi olarak kullanan bir norotransmitterdir. Ilk olarak uyaniklik ve uykudaki rolu icin kesfedilmistir. Fonksiyon Asetilkolinin temel islevlerinden biri, sinir sisteminin kas sistemine (noromuskuler kavsaklar veya NMJ’ler) baglandigi sinapslari uyararak yaptigi kas hareketlerini tetiklemektir. Bununla birlikte, bu rol sadece vucudu hareket ettiren kaslari kontrol etmekle sinirli degildir: ornegin, asetilkolin ve histamin akcigerlerdeki kaslari kasilmak icin birlikte etkilesir ve bu da solunum saglamaktadir. Beyin boyunca buyuk ve karmasIk bir rol oynamasina ragmen, asetilkolin en cok bellek ve dikkat gibi belirli bilissel islevlerle iliskilidir. Ayrica ruya gormeyle iliskili uyku evresinin (REM uykusu) gelistirilmesinde rol oynadigina inanilmaktadir. Kas kasilmalarindan bilise ve ruyaya kadar, asetilkolin vucutta cesitli roller oynamaktadir. Asetilkolin Reseptorleri Asetilkolin vucuttaki iki farkli reseptor turune etki etmektedir. Bunlar asagidaki gibidir: • Nikotinik reseptorler adini almistir cunku nikotin aktive etmektedir. Beyindeki sinyalleri iletmeye ve iskelet kaslarini aktive etmeye yardimci olmaktadirlar. Unlu zehir kuveti onlari engellemekte ve felce neden olmaktadir. • Muskarinik reseptorler vucudun diger tum bolgelerinde bulunmaktadir: kalp, bagirsak, bezler ve beyinde. Muskarin, onlari asiri aktiflestiren bir mantar zehridir. Bu reseptorlerin anormal aktivitesinin bagimlilik, sizofreni ve Huntington hastaligina katkida bulundugu dusunulmektedir. Asetilkolin Ne Yapar? Roller ve Etkileri: 1) Ogrenme ve bellek Birkac farkli bilimsel kanit dizisi, asetilkolinin ogrenme ve bellekte cok onemli bir rol oynadigini gostermektedir. Ornegin, asetilkolinin demans ve Alzheimer hastaligi gibi hafiza bozukluklarini iceren birkac yaygin norodejeneratif hastaligin gelisiminde ve ilerlemesinde kritik bir rol oynadigina inanilmaktadir. Aslinda, bu bozukluklarin hafiza ile iliskili semptomlarinin bazilari, ozellikle hipokampus gibi hafizada onemli bir rol oynadigi bilinen bazi beyin bolgelerinde, asetilkolinin azalmis seviyeleri ve aktivitesi ile iliskili gibi gorunmektedir. Bu nedenle asetilkolini arttiran ilaclar, tip uygulayicilari tarafindan Alzheimer hastalarini tedavi etmek icin yaygin olarak kullanilmaktadir. Hem insanlarda hem de hayvanlarda yapilan cesitli calismalara gore, asetilkolin aktivitesini bloke ettigi bilinen bir ilac olan Scopolaminin yeni bilgi ve hatiralarin edinilmesini bozdugu bildirilmistir. Maymunlarda, beynin asetilkolin arzinin bozulmasinin, ozellikle serebral korteks ve hipokampuste olgusal bilgi edinmeyi (bir ayrimcilik ogrenme gorevi sirasinda) bozdugu ve ayrica insan amnezi ile karsilastirilabilir bellek bozukluklari urettigi bildirilmistir. Asetilkolinin hafiza uzerindeki etkilerine karisan kesin mekanizmalar karmasIk ve henuz tam olarak anlasilmamis olsa da, bazi arastirmacilar sinaptik plastisitede merkezi bir rol oynadigina inanmaktadirlar. Bu da noronlarin baglanma seklini degistirerek yeni bilgi ve anilar depolamasina izin veren biyolojik mekanizmalardir. Ogrenme ve hafizayi canlandirmadaki potansiyel rolu nedeniyle, bazi arastirmacilar asetilkolin seviyelerini arttirmak icin diyet takviyeleri veya diger bilesIklerin kullanilmasinin bilissel islevselligi etkileyip etkilemeyecegini arastirmislardir. Bu arastirma nispeten erken bir asamada olmasina ragmen, bazi calismalar bazi ilginc on bulgular bildirmistir. Ornegin, yaklasIk 1.400 kiside yapilan bir gozlemsel calismaya gore, daha yuksek diyetle kolin alimi, biraz daha iyi bilissel performansla ozellikle sozel ve gorsel bellek iliskili bulunmustur. Buna bagli olarak, 24 saglikli erkek gonullude yapilan kucuk olcekli bir calisma, 500-1.000 mg CDP-kolin ile takviyenin cesitli bilissel surecleri (calisma bellegi ve sozel bellek dahil) gelistirebilecegini bildirmistir. Bununla birlikte, bu etki sadece normal (taban cizgisi) bilissel performansi zaten ortalamanin altinda olan kisilerde gozlenmistir. Aksine, bilissel performansin ortalama seviyeleri olan insanlar kolin takviyesinden hicbir etki gostermezken, yuksek performansli konular daha da kotulesmistir! 2) Uyku-Uyanma dongusunu kontrol etme Asetilkolin ilk kesfedildiginde, oncelikle uyku-uyaniklik dongusunun duzenlenmesindeki rolu icin calisilmaktadir. Bugun, asetilkolin hala uyanikligin uyarilmasindan sorumlu olduguna inanilan ana norotransmitterlerden biridir orexin, histamin, norepinefrin ve dopamin gibi diger onemli norotransmitterler ve hormonlarla birlikte. Ornegin, bazi calismalar, asetilkolin noronlarinin aktivitesinin uyanma sirasinda onemli olcude arttigini bildirirken, ayni noronlarin aktivitesinin belirli uyku asamalarinda (yavas dalga uyku veya SWS gibi) bastirildigi bildirilmistir. Bazi arastirmacilar, asetilkolinin uyanikligi arttirici etkilerinin, bu norotransmitterin, amfetaminler, modafinil ve kokain gibi diger uyarici ilaclar gibi aktiviteyi arttiran bazi ilaclarin uyarici etkilerine dahil olabilecegini ileri surmuslerdir. Tersine, zolpidem (Ambien) ve cesitli antihistaminikler gibi uykuyu destekleyen (yatistirici/hipnotik) ilaclarin etkileri kismen asetilkolin aktivitesini azaltma yeteneklerinden gelebilmektedir. Buna bagli olarak, sicanlarda yapilan hayvan calismalari, sakinlestirici / hipnotik ilaclarin zolpidem (Ambien), diazepam ve eszopiklonun, beyin sapi tarafindan asetilkolin salinimini baskilayan (sirasiyla) GABA reseptorlerini uyararak etkilerini indukleyebilecegini bildirmistir. Asetilkolinin uyku ve uyaniklikla ilgili davranislardaki rolu de ogrenme ve hafizadaki rolune baglanabilmektedir. Ornegin, asetilkolin aktivitesi genellikle uykunun bircok asamasinda bastirilirken, REM uykusu sirasinda asetilkolin seviyelerinin arttigi bildirilmistir, yeni anilari saklamak (birlestirmek) icin uykunun en onemli asamalarindan biridir. 3) Dikkat Tarihsel olarak, asetilkolinin temel olarak ogrenme ve kisa sureli hafiza fonksiyonlarinda onemli oldugu dusunulmektedir. Bununla birlikte, daha yeni calismalar asetilkolinin dikkat ve uyanikliktaki rolu icin destek saglamistir. Ornegin bir hayvan calismasi, sicanlarin yuksek derecede surekli dikkat gerektiren (yuksek dikkat cabasi) bir ortama yerlestirildiginde beyindeki asetilkolin seviyelerinin onemli olcude arttigini bildirmistir. Ayrica, dikkat gorevinin zorlugunu artirmak (dikkat dagitici uyaranlar ekleyerek) asetilkolin seviyelerini daha da arttirmistir. Bu bulgulara dayanarak, bu calismanin yazarlari asetilkolinin dikkat ve odaklanmanin uyarilmasinda dogrudan rol oynayabilecegi sonucuna varmislardir. Buna bagli olarak, 40-60 yaslari arasindaki 60 saglikli yetiskin kadin uzerinde yapilan bir calismada, beyindeki asetilkolin seviyelerini artirdigina inanilan bir bilesIk olan CDP-kolin ile 28 gunluk takviyeden sonra dikkat ceken iyilesmeler bildirilmistir. Bu erken sonuclar umit verici olmakla birlikte, asetilkolin takviyesinin saglikli insan kullanicilarinda hafiza yeteneklerini tutarli bir sekilde etkileyip etkileyemeyecegini dogrulamak icin cok daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir. 4) Enflamasyon Asetilkolinin de iltihaplanma ile iliskili olduguna inanilmaktadir. Aslinda, inflamasyon uzerindeki etkisi o kadar onemlidir ki, kolinerjik antienflamatuar yol olarak adlandirilan biyolojik bir yola bile sahiptir. Pro-enflamatuar sitokinler, yaralanma veya enfeksiyona tepki olarak bagisIklik sisteminin hucreleri tarafindan uretilmektedir. Bu sitokinler, onu icine almak icin enfeksiyon bolgesine cesitli enflamatuar hucreleri toplayan bir etki zinciri baslatmaktadirlar. Kolinerjik, anti-inflamatuar bir yol bu immun tepkisi ile ilgili frenleme etkisi bir tur temin ettigine inanilmaktadir. Bu, vucudu bobrek, karaciger, akcigerler veya diger buyuk organlari etkilemek icin akut bir enflamatuar yanit lokal dokularin otesine yayilirsa olusabilecek doku hasarina karsi koruyabilmektedir. Ornegin bir hayvan calismasina gore, artan asetilkolin seviyeleri bagirsak bagirsak mukozasindaki azalmis iltihaplanma ile iliskilendirilmistir. Bu muhtemelen pro-enflamatuar sitokinlerin salinmasini onleyen alfa-7 nikotinik asetilkolin reseptorlerinin (a7nAChR’ler) aktivasyonu nedeniyle gerceklesmistir. Buna bagli olarak, inflamasyonla iliskili saglik kosullari (IBD gibi) calismalarina gore, asetilkolinin IL-6, IL1B ve TNF-a gibi diger pro-enflamatuar sitokinlerin seviyelerini azalttigi da bildirilmistir. Ek olarak, makrofajlar, monositler ve mast hucreleri de dahil olmak uzere bir dizi farkli bagisIklik sistemi hucre tipinde, ornegin alfa-7 nikotinik asetilkolin reseptorleri veya kisaca a7nAChR’ler gibi spesifik alt asetilkolin reseptorleri bildirilmistir. Bazi arastirmacilar asetilkolinin bu bagisIklik hucrelerini inhibe ederek inflamasyonu azaltabilecegini one surmuslerdir. Vagus sinir stimulasyonu gibi anti-enflamatuar mekanizmalara dahil olan diger sistemlerin de asetilkolin tarafindan aktive edildigine inanilmaktadir. Inflamatuar bagirsak hastaligi (IBD) calismalarinda vagus sinir aktivitesinde azalma bildirilmistir ve kismen asetilkolin kaynakli azalmis anti-enflamatuar stimulasyondan kaynaklanmistir. Bununla birlikte, asetilkolinin genel inflamasyondaki kesin rolu tam olarak acik degildir ve muhtemelen bu bulgulardan bazilarinin onerebileceginden daha karmasIktir. Ornegin, bazi calismalar asetilkolinin (yine nAChR’ler yoluyla etki ederek) IL-10 gibi antienflamatuar sitokinlerin uretimini baskiladigini bildirmistir. Bu nedenle, asetilkolinin farkli baglamlarda inflamatuar yaniti nasil arttirdigini veya azalttigini tam olarak anlamak icin daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir. 5) Enfeksiyonlara karsi koruma Inflamasyondaki rolune ek olarak, hayvan arastirmalarindan elde edilen bazi on kanitlar, asetilkolinin bagisIklik sistemi ile onemli etkilesimlere sahip olabilecegini ve enfeksiyonlara nasil tepki verdiginde rol oynayabilecegini gostermektedir. Ornegin bir hayvan calismasi, asetilkolinin belirli enfeksiyon turleri (Candida albicans’in neden oldugu mantar enfeksiyonlari gibi) sirasinda biyofilm olusumunu inhibe edebilecegini bildirmistir. 6) Bagirsak hareketine yardimci olma Asetilkolinin bir baska onemli islevi, yiyeceklerin gastrointestinal sistemden ( peristalsis adi verilen bir surec ) hareketini kolaylastirmaktir. Daha spesifik olarak, bu fonksiyon parasempatik sinir sistemindeki asetilkolin aktivitesi, dinlenme ve sindirim fonksiyonlari (savas veya ucmaya karsilik gelen) ile iliskili sinir sistemi tarafindan verilen yanitlar Sempatik sinir sistemi ile iliskilidir. Ozel asetilkolin reseptoru turleri, Nikotinik asetilkolin reseptorleri (nAChR’ler) bu surece ozellikle dahil olduguna inanilmaktadir. Bu reseptorler, nikotin tarafindan uyarildiklari gerceginden isimlerini almaktadirlar ve nikotinin bu reseptorleri uyarmada rol oynamasinin, kabizlik gibi (gecici) gastrointestinal semptomlari birakan 6 kisiden 1’inde neden olduguna inanilmaktadir. Bunun arkasindaki fikir, kronik bir sigara icicisinin gastrointestinal asetilkolin sistemi tutunden daha fazla nikotin bazli stimulasyon almak icin kullanildigi icin, bu ekstra stimulasyon kaynagi cikarildiktan sonra duzgun calisamayacagi, boylece sindirim sureclerinde bozulmaya neden oldugu (kabizlik) yonundedir. Ek olarak, bu nikotinik asetilkolin reseptorlerini inhibe edebilen bazi antidepresan ilaclarin (monoamin geri alim inhibitorleri) potansiyel bir yan etki olarak kabizliga neden oldugu bildirilmistir. Bu tur antidepresan ilaclardan bazilari asagidaki gibidir: • Desipramin (Norpramin) • Fluoksetin (Prozac) • Sitalopram (Celexa) • Sertralin (Zoloft) • Reboxetine (Edronax) • Venlafaksin (Effexor) • Paroksetin (Paxil) • Imipramin (Tofranil) • Klomipramin (Anafranil) • Amitriptilin 7) Agriyi azaltma Bazi kanitlar ayrica asetilkolinin agri algisina aracilik etmede rol oynayabilecegini ve bu sistemi hedef almanin potansiyel olarak agrinin tedavisine yardimci olabilecegini dusundurmektedir. Ornegin bazi arastirmalar, oncelikle asetilkolin duzeylerini artirarak hareket eden Alzheimer hastaligi ilac donepezilinin hastalarda doza bagimli bir agri giderici etki urettigini ve ayrica migren semptomlari icin onleyici bir tedavi olarak bazi etkilere sahip olabilecegini bildirmistir. Buna bagli olarak, coklu hucre ve hayvan temelli calismalarin sistematik olarak gozden gecirilmesi, omurilikteki daha yuksek asetilkolin seviyelerinin genellikle agri kesici ile iliskili oldugu sonucuna varirken, asetilkolin aktivitesinin azaltilmasi genellikle agriya duyarliligin artmasina neden olmaktadir. Bu potansiyel etkilerin arkasindaki kesin mekanizmalar henuz tam olarak anlasilamamasina ragmen, hem insanlarda hem de hayvanlarda yapilan cesitli calismalardan elde edilen erken kanitlar bulunmaktadir. Bu kanitlar nikotinik ve muskarinik tip asetilkolin reseptorlerinin her birinin bu potansiyel agri ile iliskili etkilere muhtemelen dahil oldugunu gostermektedir. 8) Kan akisini iyilestirme Bazi erken hucre temelli calismalara gore, asetilkolin kan dolasiminin duzenlenmesinde rol oynayabilmektedir. Ozellikle, kardiyovaskuler sistem boyunca kan damarlarini gevseterek (vazodilatasyon) kan basincini kontrol eden bir bilesIk olan nitrik oksit uretimini uyararak yapmaktadir. Bazi on bulgular, ozellikle muskarinik asetilkolin reseptorlerinin asetilkolinin potansiyel kardiyovaskuler fonksiyonlari ile ilgili olabilecegini dusundurmektedir. 9) Hormon dengesi Bazi arastirmalar ayrica asetilkolin aktivitesinin vucut ve beyin boyunca cesitli hormonlarin uretimi veya salgilanmasi uzerinde bir etkiye sahip oldugunu gostermektedir. Ornegin, bazi calismalar asetilkolin duzeylerinin hipofiz bezinden prolaktin ve buyume hormonu gibi hormonlarin salgilanmasi ile iliskili oldugunu bildirmistir. Tam mekanizmalar henuz bilinmemekle birlikte bazi arastirmacilar, asetilkolinin hormonlar uzerindeki etkilerinin, hormon duzenlemesine yogun olarak dahil olduguna inanilan bir beyin bolgesi olan hipotalamusta sinirsel aktiviteyi etkileme yeteneginden kaynaklanabilecegine inanmaktadir. Asetilkolin, dinlenme ve sindirim veya parasempatik sinir sisteminin ana norotransmitteridir. Bu cevabin merkezi habercisi olarak, asetilkolin savas ya da kac egilimlerine karsi koymakta ve vucuttaki kolinerjik aktiviteyi yonlendirmektedir. Beyin, gidalarda yaygin olarak bulunan kolestenden asetilkolin uretmektedir. Bilim asetilkolinin islevi hakkinda bir asirdan once kesfinden bu yana cok sey ortaya koymustur. Uyanikliktan bilise, sindirime kadar, asetilkolin cesitli roller oynamaktadir. Deneysel calismalar ayrica agri kesici, antienflamatuar ve hormon dengeleyici ozelliklere sahip olabilecegini dusundurmektedir, ancak bunu dogrulamak icin daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir.
	Alıntı Yap

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)