|
|
08 Nisan 2020, 11:40
| #1 |
 |  HeLa Hucreleri Nedir ve Neden Onemlidir? HeLa hucreleri ilk olumsuz insan hucre dizisidir. Hucre dizisi, 8 Subat 1951’de Henrietta Lacks adli Afrikali-Amerikali bir kadindan alinan rahim agzi kanseri hucreleri orneginden cogaltilmistir. Bir hastanin adinin ve soyadinin ilk iki harfine dayanan kultur adi, verilen orneklerden sorumlu laboratuvar asistanindan dolayi bu kulturun adi boylece HeLa olarak adlandirildi. 1953’te Theodore Puck ve Philip Marcus, HeLa hucrelerini (klonlanacak ilk insan hucreleri) klonladi ve ornekleri diger arastirmacilara ozgurce bagislamistir. Hucre hattinin ilk kullanimi kanser arastirmalarinda yapilmistir, ancak HeLa hucreleri cok sayida tibbi atilima ve yaklasIk 11.000 patente alinmasina neden olmustur. HeLa Hucrelerinden Elde Edilen Onemli Cikarimlar Hela hucreler bilgisi veya izni olmadan 1951’de Henrietta Lack’ten elde edilen serviks kanseri orneginden geldi. HeLa hucreleri bircok onemli bilimsel kesfe sebep olmustur, ancak onlarla calismanin dezavantajlari vardir. HeLa hucreleri, insan hucreleriyle calismanin etik kaygilarinin incelenmesine yol acmistir. Hucrenin Olumsuz Olmasi Ne Demektir? [hela1]Normalde, insan hucre kulturleri, belirli sayida hucre bolunmesinden sonraki birkac gun icinde yaslanma denilen bir surecle olur. Bu, arastirmacilar icin bir sorun teskil etmektedir, cunku normal hucreleri kullanan deneyler ayni hucreler (klonlar) uzerinde tekrarlanamaz ve ayni hucreler genisletilmis calisma icin kullanilamaz. Hucre biyologu olan George Otto Gey, Henrietta Lack’ isimli kisiden bir hucre almis ve bu hucrenin bolunmesine izin vermistir. Besin ve uygun bir ortam verildiginde kulturun suresiz olarak hayatta kaldigini bulmustur. Daha sonra orijinal hucreler mutasyona ugramaya devam etmistir. Gunumuzde hepsi ayni tek hucreden turetilen bircok HeLa susu vardir. Arastirmacilar, HeLa hucrelerinin programli olumden mustarip olmama nedeninin , kromozomlarin telomerlerinin kademeli olarak kisalmasini onleyen bir enzim telomeraz versiyonunu muhafaza etmeleri gerektigine inanmaktadir . Telomer kisalmasi yaslanma ve olumle iliskilidir. Hela Hucrelerinin Uc Temel Ozelligi Arastirmacilarin kultur yapmaya ve yetistirmeye calistiklari diger insan hucrelerine kiyasla, HeLa hucreleri asagidaki benzersiz ozelliklere sahiptir: Kanserli: Kanserli dokudan elde edilen HeLa hucreleri de kanserli hucrelerdir ve bu nedenle normal insan hucrelerine kiyasla farkli genetik ozelliklere sahiptir. Hucre uzerinde yapilan genetik calismalari takiben, diger bircok tumor hucresi gibi, HeLa hucresinin de genomunda bircok hata icerdigi gozlenmistir. 46 kromozomlu normal hucre ile karsilastirildiginda, hucrenin kromozom kopyalarinin (HeLa) 76 ile 80 arasinda kromozom icerdigi ve bunlarin cok sayida mutasyon gecirdigi gosterilmistir. Son calismalara gore, HeLa hucrelerinin HPV virusunun DNA’sini (Human Papillomavirus) icerdigi gosterilmistir. HPV, DNA’sini konakcinin hucrelerine sokarak hareket eden serviks kanserinin onemli bir nedenidir. Elde edilen DNA, p53’un mutasyon onarimini ve tumor supresyonunu onleyen bir protein (p53 baglayici protein) uretir. HeLa hucrelerinde, bunun microRNA ekspresyonundaki degisIkliklere ve nihayetinde kulturdeki hucrelerin prolifik buyumesine katkida bulundugu gosterilmistir. Yuksek buyume orani: Normal hucrelere kiyasla, HeLa hucrelerinin, kanserli durumlari goz onunde bulundurularak bile alisilmadik derecede hizli buyudugu gosterilmistir. Buna ek olarak, hizli buyumelerine ek olarak (24 saatlik bir surede iki katina cikarak) onlari buyuk olcekli arastirma calismalari icin ideal kilan, buyumesi kolay olduklarini kanitlamislardir. Hizla cogalma kabiliyetleri nedeniyle, HeLa hucreleri ayrica kulturdeki diger hucre hatlarini kolayca kirletebilir ve asabilir. HeLa hucrelerinin olagandisi hizli buyumesi, Lacks’in sifiliz ve HPV’ye sahip olmasi gercegine baglanmistir. HPV genomunun yani sira sifiliz varligi, bu gibi durumlarda bagisIklik sistemini baskilar ve boylece hucrelerin cogalmasina izin verir. Olumsuzluk: “Olumsuz hucreler” olarak, HeLa hucreleri art arda bolunerek arastirmacilarin bunlari son 6 yildir gelistirmelerine izin verilmistir. Hucrelerin bu yonu, her bir bolumde telomerlerin yeniden olusturulmasina izin veren asiri aktif telomeraz ekspresyonuna baglanmistir. Sonuc olarak, bu, hucre bolunmesinin cok uzun sure devam etmesine izin veren hucresel yaslanmayi onlemistir. HeLa Hucreleri Kullanarak Elde Edilen Onemli Basarilar HeLa hucreleri, kozmetik, radyasyon, toksinler ve diger kimyasallarin insan hucreleri uzerindeki etkilerini test etmek icin kullanilmistir. Gen haritalamasinda ve ozellikle kanser olmak uzere insan hastaliklarinin incelenmesinde etkili olmustur. Bununla birlikte, HeLa hucrelerinin en onemli uygulamasi ilk cocuk felci asisinin gelistirilmesinde olmustur. HeLa hucreleri, insan hucrelerinde bir cocuk felci virusu kulturunu korumak icin kullanilmistir. 1952’de Jonas Salk cocuk felci asisini bu hucreler uzerinde test etmistir ve bunlari kitlesel olarak uretmek icin kullanilmistir. HeLa Hucreleri Kullanmanin Dezavantajlari HeLa hucre cizgisi inanilmaz bilimsel atilimlara yol acarken, ayni zamanda hucreler de sorunlara neden olabilir. HeLa hucreleriyle ilgili en onemli sorun, bir laboratuvardaki diger hucre kulturlerini ne kadar agresif bir sekilde kirletebilecekleridir. Bilim adamlari, hucre hatlarinin safligini rutin olarak test etmemektedirler, bu nedenle HeLa, problem tanimlanmadan once bircok in vitro cizgiyi (tahmini yuzde 10 ila 20) kirletmektedir. Bu yuzden kontamine hucre hatlari uzerinde yapilan arastirmalarin cogunun dikkate alinmamasi gerekmektedir. Ve bazi bilim adamlari riski kontrol etmek icin laboratuvarlarinda HeLa’ya izin vermeyi reddetmektedirler. HeLa ile ilgili bir baska sorunda, normal bir insan karyotipine (bir hucredeki kromozomlarin sayisi ve gorunumu) sahip olmamasidir. Henrietta EksIkleri (ve diger kisiler) 46 kromozoma (diploid veya 23 cift set) sahipken, HeLa genomu 76 ila 80 kromozomdan olusmaktadir (22 ila 25 anormal kromozom dahil hipertriploid). Sahip olduklari bu ekstra kromozomlar, kansere yol acan insan papilloma virusu enfeksiyonundan kaynaklanmaktadir. HeLa hucreleri normal insan hucrelerine bircok yonden benzese de, ne normal ne de tamamen insan hucreleri ile birebirdirler. Bu nedenle, kullanimlarinda sinirlamalar vardir. Onay ve Gizlilik Konulari Yeni biyo teknoloji alaninin dogusu, etik dusunceleri gundeme getirmektedir. Bazi modern yasalar ve politikalar HeLa hucrelerini cevreleyen sorunlardan kaynaklanmaktadir. O zamanki bu norm gibi, Henrietta Lacks kanser hucrelerinin arastirma icin kullanilacagi konusunda bilgilendirilmemistir. HeLa arastirma hattinin populer hale gelmesinden yillar sonra, bilim adamlari Lacks ailesinin diger uyelerinden ornekler almis, ancak testlerin nedenini aciklamamislardir. 1970’lerde, bilim adamlari hucrelerin agresif dogasinin nedenini anlamaya calistikca Lacks ailesi ile temasa gecilmis, sonunda HeLa’yi bilmektedirler. Yine de, 2013’te Alman bilim adamlari, HeLa genomunun tamamini haritalamis ve Lacks ailesine danismadan herkese acik hale getirmislerdir. Tibbi prosedurlerle elde edilen orneklerin kullanimi hakkinda bir hastayi veya akrabalarini bilgilendirmek 1951’de gerekli degildi ve bugun de gerekli degildir. Bu nedeni de 1990 Kaliforniya Yuksek Mahkemesi Moore v. Kaliforniya Universitesi vekilleri, bir kisinin hucrelerinin kendi mulkiyeti olmadigina ve ticarilestirilebilecegine iddia etmektedirler. Yine de, Lacks ailesi, Ulusal Saglik Enstituleri (NIH) ile HeLa genomuna erisim konusunda bir anlasmaya varmis, bu yuzden NIH’den fon alan arastirmacilarin verilere erisim icin basvurmalari gerekmektedir. Diger arastirmacilar kisitlanmamistir, bu nedenle Lacks’in genetik koduyla ilgili veriler tamamen ozel degildir. Insan doku ornekleri stoklanmaya devam ederken, ornekler artik anonim bir kodla tanimlanmaktadir. Bilim adamlari ve yasa koyucular, guvenlik ve mahremiyetle ilgili sorularla ugrasmaya devam etmektedirler, cunku genetik belirtecler istemsiz bir bagiscinin kimligi hakkinda ipuclarina ortaya cikarabilir. 👍 1 |
| |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Ağaç şeklinde