IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi - Kristal Violet (Gentian Violet) Nedir, Fonksiyonu ve Riskleri Nelerdir?

Mavi-mor boya olan Kristal violet, Gentian violet olarak ta anilmaktadir. 19. yuzyilda cilt hastaliklarini tedavi etmek icin kullanilmistir. 21. yuzyilda pamukcuk icin ucuz ve kullanimi kolay bir alternatif olarak yeniden ortaya cikmistir, ancak FDA, hayvan calismalarina dayanan toksisite potansiyeli hakkinda uyarilar yayinlamistir. Bu yazida Gentian violet’in kullanimlari, yan etkileri ve riskleri hakkinda daha bilgiler bulunmaktadir.
10B olarak da bilinen Gentian menekse; kristal menekse ve metil menekse, mavi-menekse boyasidir. Komur katranindan turetilmistir ve gunumuzde agiz ve derinin pamukcugunu (mantar enfeksiyonu) tedavi etmek icin kullanilmaktadir. Gentian violet ilk olarak 19. yuzyilda uretilmistir, bir sure antibiyotik ve antifungal olarak kullanilmistir. Yeni antibiyotikler gelistikce bir sure doktorlar tarafindan kullanilmamistir, ancak gunumuzde yeniden ortaya kullanilmaya baslanmistir.
Gentian menekse oncelikle pamukcuga neden olan Candida mantarina karsi kullanilmaktadir. Ayrica antibakteriyel ve antiviral aktiviteye sahiptir. Latin Amerika’da kan transfuzyonlarini sterilize etmek ve Chagas hastaligina neden olan parazitin bulasmasini onlemek icin kullanilmaktadir. Gentian menekse bazi boyalarin bir karisimini icermektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Kristal menekse % 96
• Metil menekse ve parlak yesil % 4
Bununla birlikte 20. yuzyilin baslarinda, centiyana menekse bazi enfeksiyonlar icin yaygin olarak kullanilmistir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Dis eti enfeksiyonlari
• Pamukcuk
• Impetigo gibi cilt enfeksiyonlari
• Yaniklar
• Kil kurdu gibi parazit kurtlar
• Mantar enfeksiyonlari
Gentian violet, komur katranindan elde edilen mavi-mor bir boyadir. 20. yuzyilin baslarinda, bazi mantar enfeksiyonlarini tedavi etmek icin kullanilmistir, ancak gunumuzde daha iyi alternatifler bulunmaktadir.
Antibiyotik Direnci Doneminde Gentian Violet
Penisilin 1940’larda seri uretilmeye basladiginda, bilim adamlari yeni antibiyotikler kesfetmeye odaklanmislardir. Gentian violet populerligini kaybetmis ve kullanimi giderek azalmistir. Ancak gunumuzde antibiyotiklerin henuz kesfedildigi zamana kiyasla ters bir problemle karsi karsiya kalinmistir. Bunun nedeni son yillarda antibiyotiklerin yaygin kullanimi 21. yuzyilda tum dunyada tehlikeli antibiyotik direncine neden olmustur.
Gentian violet tekrar arastirilmaya baslanmistir ve cilt enfeksiyonlari icin ucuz ve kullanimi kolay bir alternatif olarak kullanilmaktadir. Aslinda, centiyana meneksesine karsi bakteriyel ve fungal direnc cok dusuktur. FDA, agirlikli olarak bazi enfeksiyonlar icin kullanilan tezgah ustu centiyana meneksesinin satisina izin vermektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Agiz ve vajinal pamukcuk
• Cilt enfeksiyonlari
• Yaralarin dezenfekte edilmesi
Ayrica Ingiltere ve Avustralya’da kansere neden olma potansiyeli gosteren hayvan calismalari nedeniyle kullanimi daha kisitlidir. Ingiltere, yaralanmamis cilde uygulanmasini sinirlarken Avustralya bebeklerde agiz pamukcuk icin antifungallerin kullanilmasini onermektedir. Belirli kosullar altinda centiyana menekse, ozellikle yaygin ilaclara direnc gelistirmis bakterilere karsi antimikrobiyal aktivitesi icin tekrar faydali olmaktadir.

Hareket Mekanizmasi
Gentian menekse bakterileri oldurmektedir ve muhtemelen bunun nedeni asagidaki gibidir:
• Bakterilerde metabolizmayi ve kilit proteinler ile amino asitleri bloke etmektedir
• Bakteriyel DNA’yi baglamak, ona zarar vermek ve protein uretmesini onlemektedir
Kristal menekse; bakteriler icin guclu antioksidan mekanizmalari izin vermeyen bir hucre duvari oldugunda, Candida enfeksiyonu onlediginden zararli proteinlere neden olmaktadir. Ve bu zararli proteinler olgunlasir, buyur ve centiyana sporlari yapar. Gentian menekse, muhtemelen bazi yollarla Chagas hastaligina neden olan paraziti oldurmektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Zarar veren serbest radikalleri arttirmak
• Parazitte protein uretimini, enerjiyi ve kalsiyum kullanimini engellemek
Arastirmacilar, centiyana meneksesinin kanser hucrelerini oldurup oldurmedigini arastirmaktadirlar ve bu arastirmalarin amaci asagidaki gibidir:
• Kanseri baskilayan ve aktive eden kanseri destekleyen proteinleri aktive etmek icin
• Kanser hucresi olum yollarini aktive etmek icin
• Tumorlerde yeni kan damarlarinin olusumunu azaltmak icin
Bununla birlikte Gentian menekse, temel hucresel fonksiyonlara mudahale ederek belirli bakteri ve mantar hucrelerini oldurmektedir.

Yan Etkiler ve Guvenlik
Gentian menekse uygulandiginda cok dagilir; deri, dis ve kiyafet ve baska hemen hemen her yuzeye bulasabilir. Acik yaralara uygulanirsa cildi gecici olarak yakabilir. Ek olarak, centiyana meneksesi pamukcuk icin kullanildiginda bazi yan etkilere neden olmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Agizda ve yanak astarinda tahris veya hasar
• Catlak dudaklar ve agiz kurulugu
• Emzirme zorluklari
• Girtlak iltihabi
4 gunluk bir bebekte (% 10-12x/gun) agizda sIk sIk % 2 yilan otu kullanimi sislik, agiz yaralanmasi, sinirlilik, istahsizlik ve boguk oksuruge neden olmustur. Gentian menekse kullanimi iki cocugun bacaklarinda birkac gun sonra batmaya neden olmustur. Yuksek dozda centiyana meneksesi (% 3) kullanimindan 14 saat sonra bir kisinin sirtini tahris etmistir. Nadiren de olsa, tekrar tekrar kullanimi alerjik cilt reaksiyonlarina neden olmaktadir. Yuksek miktarda centiyana meneksesine maruz kalan isciler (boya ureticileri, kagit hamuru iscileri ve meyve paketleyicileri gibi) burun kanamasi bildirmislerdir. Gentian menekse gozler icin tok******************. Uc olguda konjonktivit, goz tahrisi ve agriya neden olmustur. Ayrica eger vajinal pamukcuk tedavisi icin kasitli olarak menekse meneksesi mesaneye yanlislikla enjekte edilirse, ciddi inflamasyona neden olabilir. Gentian menekse, ozellikle tekrarlanan kullanimda boyama, tahris ve iltihaplanmaya neden olmaktadir ve bazi kisiler nadir bir alerji gelistirebilmektedir.

Toksisite
Insanlarda centiyana menekse toksisitesi vaka raporlariyla sinirlidir ve klinik calismalarda sadece hafif yan etkiler gozlenmistir. Fare ve sicanlarda yapilan iki uzun sureli oral toksisite calismasinda, centiyana menekse alimi olum oranini ve cesitli kanser turlerinin insidansini arttirmistir. Bununla birlikte, centiyana menekse agizdan alinmaz ve hicbir kanser vakasi, yuzyili askin bir suredir cilt uzerinde centiyana menekse uygulanmasina baglanmamistir.
Hucrelerdeki coklu calismalarda menekse, DNA mutasyonlarina, farelerde ve sicanlarda kanser etkilerini aciklayabilen anormal hucre bolunmesine neden olmustur. Ancak kemoterapi ilaclari icin olagandisi olmayan antikanser aktivitesine de sahiptir. Kanser hucrelerini oldurebilen bircok ilac, saglikli hucrelerde kanserli degisIkliklere neden olmaktadir. Hayvan ve hucre arastirmalarina gore, Gentian violet toksIk ve uzun vadede DNA mutasyonlarina neden olabilmektedir.

Sinirlamalar ve Uyarilar
Gentian violet’in saglik yararlarini arastiran cogu insan calismasi, az sayida insanla yapilan klinik veya vaka calismalaridir. Ayrica, 50 yil once bircok calisma yapilmistir. Degerlendirilmesi zordur cunku kullanilan centiyana menekse preparatlarinin bilesimi cesitlidir ve yazarlar genellikle bunu acikca tanimlamamistir. Benzer sekilde, centiyana meneksesinin zararli mikroorganizmalara ve kanser hucrelerine karsi aktivitesi cogunlukla hucre calismalarinda arastirilmistir.

Dozaj
Gentian violet, pamuklu cubuk veya pansuman ile cildin ya da agzin etkilenen bolgesine dogrudan uygulanmaktadir. Kullanilan dozlar asagidaki gibidir:
• Zayif bagisIklik sistemi olan bebeklerde ve yetiskinlerde agiz pamukcukunda yaygin olarak kullanilan % 0,5 -% 1 centian violet 1 – 2x/gun dozdur
• Meme uclarinda pamukcuk bulunan emziren kadinlarda, 7 gunden fazla olmayan bir sure boyunca % 0,5 centian menekse cozeltisi guvenle kullanilmistir
• Diger cilt rahatsizliklari icin gunde % 0,1 -% 2 centiyana menekse 1x ila 2x uygulanmistir
• Gobek kordonu bakimi icin gunde 2 kez % 0,25 centian violet iceren uclu bir boya uygulanmistir
Hastane kaynakli enfeksiyonlar normal sulamadan sonra normalde antibiyotiklerle birlikte % 0,1 – 0,2 centian meneksesi ile iyilesmektedir. Ayrica bu, bir doktorun gozetimi olmadan denenmemelidir. Bununla birlikte ilac etkilesimleri olarak Centiyana meneksesinin diger ilaclarla etkilesimi tarif edilmemistir. Gentian violet bir hucresel calismada antifungal bir ilacla (flukonazol) etkilesime girmemistir.