|
|
04 Mart 2021, 13:04
|
#1 |
  |
Yasam Kalitesi Nedir, Saglikli Olmakla Ayni Sey Midir?
Yasam kalitesi kavrami nitekim yillar icinde gelisti ve giderek artan bir sekilde eklemlenen bir fikir haline gelmistir. Yani, kisinin fiziksel, psIkolojik ve duygusal sagliginin algilanmasi, bagimsizlik derecesi, sosyal iliskiler ve kisinin baglamiyla etkilesim turudur. Ayrica, yasam kalitesi yapisinin sagliktan daha genis oldugunu, bunun esanlamli olmadigini da bilmek onemlidir. Bu anlamda saglikli olmak yasam kalitesinin bir boyutu olarak ve sagligi kolaylastirici davranislar yasam kalitesinin yordayicisi olarak kabul edilir. Bu yonler ve diger bircok ozellik, bu anlati incelemesinde derinlemesine analiz edilmeli ve acikliga kavusturulmalidir.
Yasam Kalitesi Kavrami ile Saglik Kavrami Arasindaki Fark Yasam Kalitesi Nedir, Saglikli Olmakla Ayni Sey midir?Cogu zaman, daha once de soylendigi gibi, yasam kalitesi kavrami saglik kavrami ile karistirilir, ancak bu yanlistir. Cunku saglik terimi, yasam kalitesini aciklamaya yeterli degildir. Ornegin, bazi bireyler kotu bir islevsel durumla veya kotu bir saglik durumuyla yasayabilir, ancak yuksek bir yasam kalitesi ifade ederler veya bunun tersi de gecerlidir. Dahasi, yasam kalitesi ayni zamanda basitce yasam tarzi, yasam doyumu, zihinsel durum veya esenlik terimleriyle esitlenemez. Son yillarda tahmin edildigi gibi, birkac bilimsel calisma bu yapiyi daha iyi tanimlamaya calismistir. Bu kavramin incelenmesi ve gozlemlenmesi icin en uygun alan ve araclari ozetlemistir. Aslinda gectigimiz yillarda tamamlayici saglik durumu olcutlerinin iki turu ortaya cikmistir ve bunlar asagidaki gibidir: • Fonksiyonel saglik durumunun objektif olcumleri, • Subjektif saglik ve esenlik olcumleri, Bu onlemler cok duzeyli ve cok boyutludur ve yayinlanmis bircok yasam kalitesi olcutu vardir. Gercekten onemli bir olcme olcegi Dunya Saglik Orgutu’nun Yasam Kalitesi olcegidir. Bu anket, konunun Likert olceginde (1’den 5’e kadar) saglayabilecegi cevaplari inceleyerek bu spesifik alani olcer. Bu anket iki versiyonda mevcuttur ve bunlar asagidaki gibidir: • Dunya Saglik Orgutu Yasam Kalitesi olcegi – 100 (WHOQOL-100), • Dunya Saglik Orgutu Yasam Kalitesi Olcegi Ozeti (WHOQOL-Brief), Bu olcekler, farkli kulturler arasinda yasam kalitesindeki farkliliklari degerlendirmek veya farkli alt gruplari karsilastirmak icin de kullanilabilir. WHOQOL-Brief, WHOQOL-100’u (yani daha uzun olan 100 maddelik versiyonu) ozetleyen 26 maddelik bir versiyondur. Bu anketlerin her ikisi de klinik ortamlarda, tibbi uygulamalarda, denetimlerde, politika olusturmada ve farkli tedavilerin etkililiginin degerlendirilmesinde yararlidir. WHOQOL’un kisa versiyonu cesitli farkli kulturel ortamlarda da kullanilabilir, kolayca uygulanir ve yanitlayiciya cok buyuk bir yuk getirmez. Cevaplar her zaman Likert olceginde verilir (1’den 5’e kadar). Testin kisa versiyonunda ele alinan sorular asagidaki gibidir: WHOQOL – 26 madde • Yasam kalitenizi nasil degerlendirirsiniz? • Sagliginizdan ne kadar memnunsunuz? • Fiziksel acinin, yapmaniz gereken seyi yapmaniza ne olcude engel oldugunu hissediyorsunuz? • Gunluk yasaminizda islev gormek icin herhangi bir tibbi tedaviye ne kadar ihtiyaciniz var? • Hayattan ne kadar zevk aliyorsunuz? • Hayatinizin ne kadar anlamli oldugunu hissediyorsunuz? • Ne kadar iyi konsantre olabiliyorsunuz? • Gunluk hayatinizda kendinizi ne kadar guvende hissediyorsunuz? • Fiziksel cevren ne kadar saglikli? • Gunluk yasam icin yeterli enerjiniz var mi? • Bedensel gorunusunuzu kabul edebiliyor musunuz? • Ihtiyaclarinizi karsilayacak kadar paraniz var mi? • Gunluk yasaminizda ihtiyac duydugunuz bilgiler size ne kadar acik? • Bos zaman etkinlikleri icin firsatiniz ne olcude var? • Ne kadar iyi dolasabiliyorsunuz? • Uykunuzdan ne kadar memnunsunuz? • Gunluk yasam aktivitelerinizi gerceklestirme yeteneginizden ne kadar memnunsunuz? • Calisma kapasitenizden ne kadar memnunsunuz? • Kendinizden ne kadar memnunsunuz? • Kisisel iliskilerinizden ne kadar memnunsunuz? • Seks hayatinizdan ne kadar memnunsunuz? • Arkadaslarinizdan aldiginiz destekten ne kadar memnunsunuz? • Yasadiginiz yerin kosullarindan ne kadar memnunsunuz? • Saglik hizmetlerine erisiminizden ne kadar memnunsunuz? • Tasimanizdan ne kadar memnunsunuz? • Mavi ruh hali, umutsuzluk, anksiyete, depresyon gibi olumsuz duygulara ne sIklikla sahip oluyorsunuz? Bu anketin olusturulmasi, uluslararasi arac gelistirmeye ortak bir yaklasimi icerir. Amac, isbirligi icinde ve cesitli ortamlarda bireysel olarak doldurulabilecek bir anket gelistirmektir. Bu sonuclara ulasmak icin, olcegin yasam kalitesi hakkindaki sorularinin operasyonel hale getirilmesinde ve ayrica soru yazma, soru secimi ve pilot testlerde kulturel olarak farkli birkac merkez yer almistir. Bu yaklasim sayesinde, farkli ayarlar arasinda standardizasyon ve esdegerlik garanti altina alinmistir. Sanayilesme duzeylerindeki, saglik hizmetlerinin turlerindeki ve yasam kalitesinin olculmesiyle ilgili diger unsurlardaki farkliliklari (ornegin, kendini algilama, baskin olanin algisi) dahil etmek icin farkli cografi alanlarda bircok merkez secilmistir. Ozetlemek gerekirse, yasam kalitesi anketleri farkli alanlari icermelidir ve bunlar asagidaki gibidir:Yasam Kalitesi Nedir, Saglikli Olmakla Ayni Sey midir? • Fiziksel alan (fiziksel duyular, saglik ve aciya atifta bulunur), • PsIkolojik alan (kaygi ve caresizlik gibi duygulari ifade eder), • Bagimsizlik duzeyi alani (kisinin finansaldan fiziksel alana cesitli yasam alanlarinda ozerkligini ifade eder), • Sosyal iliskiler alani (aile, arkadaslar ve profesyonellerle sosyal etkilesimleri ifade eder), • Cevresel alan (cevrenin bir kisinin gelisimini tesvik edebilen yonlerini ifade eder), Hastalik durumlarinda yasam kalitesinin olculmesiyle ilgili olarak, HIV veya diyabetli kisiler icin WHOQOL gibi ozel anketlerin bulundugunu belirtmek onemlidir. Ozetle, yasam kalitesi taniminin her zaman oznenin fiziksel durumuna atifta bulundugunu, ancak artik sadece bir kisinin islevselliginin niteligine gore degerlendirilmedigini belirtmenin onemli oldugunu soylemek mumkundur. Standartlastirilmis parametrelerle saptanabilir, cunku bunlar bu islevsellik duzeyine gore algilanan tatmin derecesine gore tanimlanir. Bu tanim, vurguyu nesnel olarak tanimlanabilir islevsellik kapsamindan oznellik kapsamina kaydirir. Bu iki yonun tespiti muhtemelen yasam kalitesinin guvenilir bir olcusunu olusturabilir. Nesnellik alaninda, hastaligin tanimlanmis bir klinik cerceve ve farkli islevsellik alanlari olarak anlasildigini yani fiziksel, psIkolojik, sosyal ve issel olarak dogrulanir. Oznellik baglaminda, hastalik algisi ve hasta memnuniyeti, saglik durumunun etkileyebilecegi dusunulebilecek yasamin cesitli alanlarina yerlestirilir. Sonuc olarak, yasam kalitesini olcmenin en yaygin yonteminin anket uygulamasi oldugunu ve iki anket ailesi oldugunu tespit etmek mumkundur. Yasam Kalitesinin Artirilmasi Olarak Refaha Yeni Bir Bakis Acisi Saglik uzmanlari, yalnizca hastalik sonuclarina odaklanan olcumlerin saglik durumunun yetersiz bir belirleyicisi oldugunu giderek daha fazla kabul etmektedir. Buna gore, gunumuzde odak, bir problemin veya bir hastaligin ortadan kaldirilmasi olarak fiziksel / psIkolojik iyi olma fikrinden, yasam kalitesinin artirilmasi olarak refahin kavramsallastirilmasina kaymistir. Bu bakis acisi degisIkligi, sadece saglik ve hastalik kavramini degil, ayni zamanda insanin yasam sureci ve krizlerini de kokten degistirmistir. Uzun bir suredir, refah kosullari, biyomedikal modelle tutarli saglik modelleri ureten normatif modeller temelinde tanimlanmistir ki bu cok indirgeyicidir. Ancak nispeten yakin zamanlarda ve kesinlikle saglik psIkolojisinin katkisi sayesinde, konunun tekilligine ve benzersizligine bagli bir disiplinin ozgullugunu iddia eden yeni bir yaklasim uygulamaya baslanmistir. Anlasilmasi gereken bu benzersizlik, indirgemeci perspektifin ve ikiliklerin ustesinden gelebilecek karmasIk bir dusunceye acik olmayi da gerektirir. Bugun, bir olguyu anlamak icin, bu baglamda yer alan kisinin baglamini, bireysel bakis acisini, algisini ve uzerinde calisilan gercekligin uretilmesine ve anlasilmasina katkida bulunan coklu boyutlari hesaba katilmasi gerektigi kabul edilmektedir. Yasam Kalitesi Nedir, Saglikli Olmakla Ayni Sey midir?Tum bu bilissel degisimler, bakim sistemleri ve kritik durumlara mudahale etmek icin tasarlanmis cihazlar uzerinde ozellikle onemli bir etkiye sahiptir. Bunlar ayni zamanda onlari uretebilecek kultur ve baglamin sonucudur ve hastalik, saglik, sosyal temsillerle tutarlidir. Ayrica yasam kalitesi ve bu temsiller uzerine insa edilen bilimsel teorilerdir. Bugun, yaklasimlara gerceklige yeniden yonlendiren yeni bir zihniyet benimseyen restitutio ad integrum tipci mantigini terk etme ihtiyaci vardir. Ayrica yasam kalitesi kavrami da bu nedenle artik biyomedikal modelden ayrilmistir ve bu model de bir sonraki paragrafta analiz edecegimiz biyopsIkososyal model sayesinde asilmistir. ALİNTİ ~
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| Seçenekler | |
| Stil | |
|
|
Normal
