Yargısal Aktivizm Nedir? - IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

**CeReN** · 22 Ağustos 2020, 09:00

Yargisal aktivizm, bir yargicin yargi denetimini uygulamaya nasil yaklastigini aciklayan bir terimdir. Bu terim, bir yargicin, bireysel haklarinin korunmasi, daha genis bir sosyal veya siyasi gundeme hizmet etmesi icin yasal emsalleri veya gecmis anayasal yorumlari gozden kacirdigi bir karar verdigindeki senaryolari ifade etmektedir. Adli aktivizm terimi, 1947’de tarihci Arthur Schlesinger Jr. tarafindan cikarilmistir ve yargi aktivizmi, bireysel haklarin korunmasi veya daha genis bir siyasi gundeme hizmet etme adina hukuki ictihatlari veya gecmis anayasal yorumlari gormezden gelen bir yargic tarafindan verilen bir karardir. Terim, bir yargicin adli incelemeye gercek veya algilanan yaklasimini tanimlamak icin kullanilabilir.

Tarihci Arthur Schlesinger, Jr. tarafindan 1947’de icat edilen adli aktivizm terimi birden cok tanim tasir. Bazilari, bir yargicin onceki bir karari basitce bozdugunda adli bir aktivist oldugunu iddia etmektedirler. Bazilari ise, mahkemenin birincil islevinin Anayasa unsurlarini yeniden yorumlamak ve yasalarin anayasaya uygunlugunu degerlendirmek oldugunu ve bu nedenle bu tur eylemlerin, beklendigi icin adli aktivizm olarak adlandirilmamasi gerektigini savunmaktadir. Bu degisen duruslarin bir sonucu olarak, adli aktivizm teriminin kullanimi, Anayasa’yi nasil yorumladigina ve Yuksek Mahkemenin kuvvetler ayriligindaki amaclanan rolune iliskin goruslerine buyuk olcude dayanmaktadir.

Yargisal AktivizmTeriminin Kokenleri
Schlesinger, 1947 tarihli bir Fortune dergisinde yayinlanan bir makalede, Yuksek Mahkeme yargiclarini iki kategoriye ayirmistir. Bu kategori; adli aktivizmin savunuculari ve adli kisitlamanin savunuculari seklindedir. Mahkemedeki adli aktivistler, siyasetin her yasal kararda rol oynadigina inanmaktadir ve Schlesinger, bir adli aktivistin sesiyle sunlari belirtmistir. Bilge bir yargic, siyasi secimin kacinilmaz oldugunu bilir; yanlis tarafsizlik iddiasinda bulunmaz ve yargi gucunu toplumsal sonuclar gozuyle bilincli olarak kullanir.
Schlesinger’e gore, bir adli aktivist hukuku sekillendirilebilir olarak gorunmekte ve hukukun mumkun olan en buyuk sosyal faydayi saglamasi gerektigine inanmaktadir. Schlesinger, adli aktivizmin olumlu mu yoksa olumsuz mu oldugu konusunda bir fikir almadigi unludur. Schlesinger’in makalesini takip eden yillarda, adli aktivist terimi genellikle olumsuz sonuclara neden olmustur. Siyasi koridorun her iki tarafi da, siyasi ozlemleri lehine bulamadiklari kararlara ofkesini ifade etmek icin kullanmistir. Yargiclar, kabul edilen yasal normdan kucuk sapmalar icin bile adli aktivizmle suclanabilirler.

Yargi Aktivizm Bicimleri
Keenan D. Kmiec, California Law Review dergisinin 2004 sayisinda terimin gelisimini anlatmistir. Kmiec, adli aktivizm suclamalarinin cesitli nedenlerle bir yargic aleyhine alinabilecegini aciklamistir. Bir yargic, emsali gormezden gelebilir, Kongre tarafindan getirilen bir yasayi iptal edebilir, baska bir yargicin benzer bir davada bir bulgu icin kullandigi modelden uzaklasabilir veya belirli bir sosyal hedefe ulasmak icin gizli saiklerle bir karar yazabilirdi. Adli aktivizmin tek bir taniminin olmamasi, bir yargicin adli aktivist olarak karar verdigini gosteren bazi davalara isaret etmeyi zorlastirmaktadir. Ayrica, yeniden yorumlamanin nasil tanimlandigina bagli olarak adli yeniden yorumlama fiillerinin goruldugu dava sayisi artmakta veya azalmaktadir. Bununla birlikte, genel olarak adli aktivizm ornekleri olarak kabul edilen birkac dava ve birkac sira vardir.

Warren Mahkemesi

Warren Mahkemesi kararlarina iliskin bir yargi eylemci cagrilacak ilk Yargitay alani olmustur. Bas Yargic Earl Warren, 1953 ile 1969 yillari arasinda mahkemeye baskanlik ederken, mahkeme, Brown v. Board of Education, Gideon v. Wainwright , Engel v. Vitale ve Miranda v dahil olmak uzere ABD tarihindeki en unlu yasal kararlardan bazilarini cikartmistir. Arizona. Warren Mahkemesi, 1950’lerde, 1960’larda ve sonrasinda ulke uzerinde buyuk bir etkiye sahip olmus liberal politikalari destekleyen kararlar kaleme alinmistir.

Adli Aktivizm Ornekleri
Brown v. Board of Education (1954), Warren Mahkemesinden cikan en populer adli aktivizm orneklerinden biridir. Warren, ayrilmis okullarin 14. DegisIkligin Esit Koruma Maddesini ihlal ettigini tespit eden cogunluk gorusunu sunmustur. Karar, ogrencileri irka gore ayirmanin dogasi geregi esitsiz ogrenme ortamlari yarattigini tespit ederek, ayrimi etkili bir sekilde bastirmistir. Bu yargi aktivizm ornegidir, iktidar devrilmis cunku Plessy v. Ferguson, mahkeme esit oldugu gibi tesisler surece ayrilmis olabilecegini dusunmustur. Ancak bir mahkemenin aktivist olarak gorulmesi icin bir davayi bozmasi gerekmemektedir.
Ornegin, bir mahkeme, kuvvetler ayriligi yoluyla mahkeme sistemine verilen yetkileri kullanan bir yasayi dusurdugunde, karar aktivist olarak gorulebilir. In Lochner v. New York (1905), Joseph Lochner, bir bakeshop sahibi, Bakeshop Yasasi, bir devlet yasasini ihlalini bulmak icin New York eyaletini dava acmistir. Yasa, firincilari haftada 60 saatten az calismakla sinirlamis ve eyalet Lochner’i, iscilerinden birinin dukkanda 60 saatten fazla zaman gecirmesine izin verdigi icin iki kez para cezasina carptirmistir. Yargitay, Bakeshop Yasasinin 14. DegisIkligin Yargi Sureci Maddesini ihlal ettigine karar vermis bu sozlesmenin bir bireyin ozgurlugune ihlaldir. Cunku. Mahkeme, bir New York yasasini gecersiz kilarak ve yasama meclisine mudahale ederek aktivist bir yaklasimi desteklemistir.

Yargi Aktivisti ile Liberal Arasindaki Ayrim
Aktivist ve liberal es anlamli degildir. 2000 yili baskanlik secimlerinde, Demokrat Parti adayi Al Gore veya Cumhuriyetci aday George W. Bush ya puan vermemis Florida’da 9000’den fazla oy pusulasina itiraz etmistir. Florida Yuksek Mahkemesi bir yeniden sayim yayinlamis, ancak Bush’a yardimci olan arkadasi Dick Cheney, yeniden sayimi gozden gecirmesi icin Yuksek Mahkeme’ye cagrida bulunmustur.
Bush v. gore devlet oylarin yeniden sayilmasinda tek tip islem baslatmak icin basarisiz olmustur ve her oylama farkli olarak ele alinmalidir, cunku Yargitay Florida’nin Yeniden sayim 14 DegisIklik esit Koruma Maddesi altinda anayasaya aykiri olduguna karar vermistir. Mahkeme ayrica, Anayasa’nin III. Mahkeme, milleti etkileyen bir devlet kararina mudahale ederek, muhafazakar bir aday olan Bush 2000 yilinda cumhurbaskanligi secimini kazanmasi anlamina gelmesine ragmen, adli aktivizmin ne muhafazakar ne de liberal oldugunu kanitlayarak aktivist bir yaklasim benimsemistir.

Yargi Aktivizmine Karsi Yargi Kisitlamasi
Yargi kisitlamasi, adli aktivizmin zitti olarak kabul edilir. Yargisal kisitlama uygulayan yargiclar, Anayasanin asil amacina sIki sIkiya bagli olan kararlar verirler. Kararlari ayni zamanda, daha onceki mahkemeler tarafindan belirlenen emsallere gore karar verdikleri anlamina gelen Stare decisis’ten de alinmistir. Yargi sinirlamasindan yana olan bir yargic, bir yasanin anayasaya uygun olup olmadigi sorusuna yaklastiginda, yasanin anayasaya aykiriligi son derece acik olmadikca hukumetin yaninda olma egilimindedir. Yargitay’in adli sinirlamayi tercih ettigi davalarin ornekleri arasinda Plessy/Ferguson ve Korematsu/BirlesIk Devletler sayilabilir. Bu davanin cinde Korematsu, mahkeme onlar acikca Anayasa ihlal surece yasama kararlari mudahale reddederek, irk temelli ayrimcilik onamistir.
Prosedurel olarak, yargiclar, kesinlikle gerekli olmadikca anayasal inceleme gerektiren davalari ustlenmemeyi secerek kisitlama ilkesini uygularlar. Yargi kisitlamasi, yargiclari yalnizca taraflarin bir anlasmazligi cozmenin tek yolunun yasal bir karar oldugunu kanitlayabildigi davalari incelemeye davet ederler. Kisitlama politik olarak muhafazakar yargiclara ozel degildir. New Deal doneminde kisitlama liberaller tarafindan tercih ediliyordu cunku ilerici yasalarin devrilmesini istemiyorlardi.

Prosedurel Aktivizm
Yargi aktivizmiyle ilgili olarak, usul aktivizmi, bir yargicin kararinin eldeki yasal konularin kapsami disindaki bir yasal soruyu ele aldigi bir senaryoyu ifade etmektedir. Prosedurel aktivizmin en unlu orneklerinden biri Scott v.Sandford’diur. Bu kisi davaci Dred Scott, esirine ozgurluk icin dava acan Missouri’de kolelestirilmis bir adamdir. Scott’un ozgurluk iddiasi, 10 yilini kolelik karsiti bir eyalette, Illinois’de gecirmis olmasina dayanmaktadir. Yargic Roger Taney, mahkemenin ABD Anayasasi’nin III.Maddesi uyarinca Scott’in davasi uzerinde yargi yetkisine sahip olmadigi gorusunu mahkeme adina sunmustur. Scott’in kolelestirilmis bir adam olarak statusu, resmen Amerika BirlesIk Devletleri vatandasi olmadigi ve federal mahkemede dava acamayacagi anlamina gelmektedir.
Taney, mahkemenin yargi yetkisine sahip olmadigina karar vermesine ragmen, Dred Scott davasindaki diger konularda karar vermeye devam etmistir. Cogunluk gorusu Missouri Uzlasmasinin kendisini anayasaya aykiri bulmus ve Kongre’nin Kuzey eyaletlerindeki kolelestirilmis insanlari ozgurlestiremeyecegine karar vermistir. Dred Scott, prosedurel aktivizmin onde gelen bir ornegi olarak durmaktadir cunku Taney ana soruyu cevaplamis ve daha sonra koleligi ABD’de bir kurum olarak tutma gundemini ilerletmek icin ayri, tegetsel konularda karar vermistir.

**ihaveanidea** · 01 Ekim 2020, 13:26

Arthur Schlesinger Jr.'ın ilgili kavramı ve kavramının yer aldığı belgeler hakkında çalışmalar yapmıştım. Yaklaşık 40 sayfalık bir metin fakat okuması çok keyifli idi hatırlıyorum.

Yanılıyorsam düzeltilebilirim Yargıç Schüking davasında da bu metine atıfta bulunulmuştu.

22 Ağustos 2020, 09:00	#1
CeReN	Yargısal Aktivizm Nedir? Yargisal aktivizm, bir yargicin yargi denetimini uygulamaya nasil yaklastigini aciklayan bir terimdir. Bu terim, bir yargicin, bireysel haklarinin korunmasi, daha genis bir sosyal veya siyasi gundeme hizmet etmesi icin yasal emsalleri veya gecmis anayasal yorumlari gozden kacirdigi bir karar verdigindeki senaryolari ifade etmektedir. Adli aktivizm terimi, 1947’de tarihci Arthur Schlesinger Jr. tarafindan cikarilmistir ve yargi aktivizmi, bireysel haklarin korunmasi veya daha genis bir siyasi gundeme hizmet etme adina hukuki ictihatlari veya gecmis anayasal yorumlari gormezden gelen bir yargic tarafindan verilen bir karardir. Terim, bir yargicin adli incelemeye gercek veya algilanan yaklasimini tanimlamak icin kullanilabilir. Tarihci Arthur Schlesinger, Jr. tarafindan 1947’de icat edilen adli aktivizm terimi birden cok tanim tasir. Bazilari, bir yargicin onceki bir karari basitce bozdugunda adli bir aktivist oldugunu iddia etmektedirler. Bazilari ise, mahkemenin birincil islevinin Anayasa unsurlarini yeniden yorumlamak ve yasalarin anayasaya uygunlugunu degerlendirmek oldugunu ve bu nedenle bu tur eylemlerin, beklendigi icin adli aktivizm olarak adlandirilmamasi gerektigini savunmaktadir. Bu degisen duruslarin bir sonucu olarak, adli aktivizm teriminin kullanimi, Anayasa’yi nasil yorumladigina ve Yuksek Mahkemenin kuvvetler ayriligindaki amaclanan rolune iliskin goruslerine buyuk olcude dayanmaktadir. Yargisal AktivizmTeriminin Kokenleri Schlesinger, 1947 tarihli bir Fortune dergisinde yayinlanan bir makalede, Yuksek Mahkeme yargiclarini iki kategoriye ayirmistir. Bu kategori; adli aktivizmin savunuculari ve adli kisitlamanin savunuculari seklindedir. Mahkemedeki adli aktivistler, siyasetin her yasal kararda rol oynadigina inanmaktadir ve Schlesinger, bir adli aktivistin sesiyle sunlari belirtmistir. Bilge bir yargic, siyasi secimin kacinilmaz oldugunu bilir; yanlis tarafsizlik iddiasinda bulunmaz ve yargi gucunu toplumsal sonuclar gozuyle bilincli olarak kullanir. Schlesinger’e gore, bir adli aktivist hukuku sekillendirilebilir olarak gorunmekte ve hukukun mumkun olan en buyuk sosyal faydayi saglamasi gerektigine inanmaktadir. Schlesinger, adli aktivizmin olumlu mu yoksa olumsuz mu oldugu konusunda bir fikir almadigi unludur. Schlesinger’in makalesini takip eden yillarda, adli aktivist terimi genellikle olumsuz sonuclara neden olmustur. Siyasi koridorun her iki tarafi da, siyasi ozlemleri lehine bulamadiklari kararlara ofkesini ifade etmek icin kullanmistir. Yargiclar, kabul edilen yasal normdan kucuk sapmalar icin bile adli aktivizmle suclanabilirler. Yargi Aktivizm Bicimleri Keenan D. Kmiec, California Law Review dergisinin 2004 sayisinda terimin gelisimini anlatmistir. Kmiec, adli aktivizm suclamalarinin cesitli nedenlerle bir yargic aleyhine alinabilecegini aciklamistir. Bir yargic, emsali gormezden gelebilir, Kongre tarafindan getirilen bir yasayi iptal edebilir, baska bir yargicin benzer bir davada bir bulgu icin kullandigi modelden uzaklasabilir veya belirli bir sosyal hedefe ulasmak icin gizli saiklerle bir karar yazabilirdi. Adli aktivizmin tek bir taniminin olmamasi, bir yargicin adli aktivist olarak karar verdigini gosteren bazi davalara isaret etmeyi zorlastirmaktadir. Ayrica, yeniden yorumlamanin nasil tanimlandigina bagli olarak adli yeniden yorumlama fiillerinin goruldugu dava sayisi artmakta veya azalmaktadir. Bununla birlikte, genel olarak adli aktivizm ornekleri olarak kabul edilen birkac dava ve birkac sira vardir. Warren Mahkemesi Warren Mahkemesi kararlarina iliskin bir yargi eylemci cagrilacak ilk Yargitay alani olmustur. Bas Yargic Earl Warren, 1953 ile 1969 yillari arasinda mahkemeye baskanlik ederken, mahkeme, Brown v. Board of Education, Gideon v. Wainwright , Engel v. Vitale ve Miranda v dahil olmak uzere ABD tarihindeki en unlu yasal kararlardan bazilarini cikartmistir. Arizona. Warren Mahkemesi, 1950’lerde, 1960’larda ve sonrasinda ulke uzerinde buyuk bir etkiye sahip olmus liberal politikalari destekleyen kararlar kaleme alinmistir. Adli Aktivizm Ornekleri Brown v. Board of Education (1954), Warren Mahkemesinden cikan en populer adli aktivizm orneklerinden biridir. Warren, ayrilmis okullarin 14. DegisIkligin Esit Koruma Maddesini ihlal ettigini tespit eden cogunluk gorusunu sunmustur. Karar, ogrencileri irka gore ayirmanin dogasi geregi esitsiz ogrenme ortamlari yarattigini tespit ederek, ayrimi etkili bir sekilde bastirmistir. Bu yargi aktivizm ornegidir, iktidar devrilmis cunku Plessy v. Ferguson, mahkeme esit oldugu gibi tesisler surece ayrilmis olabilecegini dusunmustur. Ancak bir mahkemenin aktivist olarak gorulmesi icin bir davayi bozmasi gerekmemektedir. Ornegin, bir mahkeme, kuvvetler ayriligi yoluyla mahkeme sistemine verilen yetkileri kullanan bir yasayi dusurdugunde, karar aktivist olarak gorulebilir. In Lochner v. New York (1905), Joseph Lochner, bir bakeshop sahibi, Bakeshop Yasasi, bir devlet yasasini ihlalini bulmak icin New York eyaletini dava acmistir. Yasa, firincilari haftada 60 saatten az calismakla sinirlamis ve eyalet Lochner’i, iscilerinden birinin dukkanda 60 saatten fazla zaman gecirmesine izin verdigi icin iki kez para cezasina carptirmistir. Yargitay, Bakeshop Yasasinin 14. DegisIkligin Yargi Sureci Maddesini ihlal ettigine karar vermis bu sozlesmenin bir bireyin ozgurlugune ihlaldir. Cunku. Mahkeme, bir New York yasasini gecersiz kilarak ve yasama meclisine mudahale ederek aktivist bir yaklasimi desteklemistir. Yargi Aktivisti ile Liberal Arasindaki Ayrim Aktivist ve liberal es anlamli degildir. 2000 yili baskanlik secimlerinde, Demokrat Parti adayi Al Gore veya Cumhuriyetci aday George W. Bush ya puan vermemis Florida’da 9000’den fazla oy pusulasina itiraz etmistir. Florida Yuksek Mahkemesi bir yeniden sayim yayinlamis, ancak Bush’a yardimci olan arkadasi Dick Cheney, yeniden sayimi gozden gecirmesi icin Yuksek Mahkeme’ye cagrida bulunmustur. Bush v. gore devlet oylarin yeniden sayilmasinda tek tip islem baslatmak icin basarisiz olmustur ve her oylama farkli olarak ele alinmalidir, cunku Yargitay Florida’nin Yeniden sayim 14 DegisIklik esit Koruma Maddesi altinda anayasaya aykiri olduguna karar vermistir. Mahkeme ayrica, Anayasa’nin III. Mahkeme, milleti etkileyen bir devlet kararina mudahale ederek, muhafazakar bir aday olan Bush 2000 yilinda cumhurbaskanligi secimini kazanmasi anlamina gelmesine ragmen, adli aktivizmin ne muhafazakar ne de liberal oldugunu kanitlayarak aktivist bir yaklasim benimsemistir. Yargi Aktivizmine Karsi Yargi Kisitlamasi Yargi kisitlamasi, adli aktivizmin zitti olarak kabul edilir. Yargisal kisitlama uygulayan yargiclar, Anayasanin asil amacina sIki sIkiya bagli olan kararlar verirler. Kararlari ayni zamanda, daha onceki mahkemeler tarafindan belirlenen emsallere gore karar verdikleri anlamina gelen Stare decisis’ten de alinmistir. Yargi sinirlamasindan yana olan bir yargic, bir yasanin anayasaya uygun olup olmadigi sorusuna yaklastiginda, yasanin anayasaya aykiriligi son derece acik olmadikca hukumetin yaninda olma egilimindedir. Yargitay’in adli sinirlamayi tercih ettigi davalarin ornekleri arasinda Plessy/Ferguson ve Korematsu/BirlesIk Devletler sayilabilir. Bu davanin cinde Korematsu, mahkeme onlar acikca Anayasa ihlal surece yasama kararlari mudahale reddederek, irk temelli ayrimcilik onamistir. Prosedurel olarak, yargiclar, kesinlikle gerekli olmadikca anayasal inceleme gerektiren davalari ustlenmemeyi secerek kisitlama ilkesini uygularlar. Yargi kisitlamasi, yargiclari yalnizca taraflarin bir anlasmazligi cozmenin tek yolunun yasal bir karar oldugunu kanitlayabildigi davalari incelemeye davet ederler. Kisitlama politik olarak muhafazakar yargiclara ozel degildir. New Deal doneminde kisitlama liberaller tarafindan tercih ediliyordu cunku ilerici yasalarin devrilmesini istemiyorlardi. Prosedurel Aktivizm Yargi aktivizmiyle ilgili olarak, usul aktivizmi, bir yargicin kararinin eldeki yasal konularin kapsami disindaki bir yasal soruyu ele aldigi bir senaryoyu ifade etmektedir. Prosedurel aktivizmin en unlu orneklerinden biri Scott v.Sandford’diur. Bu kisi davaci Dred Scott, esirine ozgurluk icin dava acan Missouri’de kolelestirilmis bir adamdir. Scott’un ozgurluk iddiasi, 10 yilini kolelik karsiti bir eyalette, Illinois’de gecirmis olmasina dayanmaktadir. Yargic Roger Taney, mahkemenin ABD Anayasasi’nin III.Maddesi uyarinca Scott’in davasi uzerinde yargi yetkisine sahip olmadigi gorusunu mahkeme adina sunmustur. Scott’in kolelestirilmis bir adam olarak statusu, resmen Amerika BirlesIk Devletleri vatandasi olmadigi ve federal mahkemede dava acamayacagi anlamina gelmektedir. Taney, mahkemenin yargi yetkisine sahip olmadigina karar vermesine ragmen, Dred Scott davasindaki diger konularda karar vermeye devam etmistir. Cogunluk gorusu Missouri Uzlasmasinin kendisini anayasaya aykiri bulmus ve Kongre’nin Kuzey eyaletlerindeki kolelestirilmis insanlari ozgurlestiremeyecegine karar vermistir. Dred Scott, prosedurel aktivizmin onde gelen bir ornegi olarak durmaktadir cunku Taney ana soruyu cevaplamis ve daha sonra koleligi ABD’de bir kurum olarak tutma gundemini ilerletmek icin ayri, tegetsel konularda karar vermistir. ________________ Bizde Mutsuz Olalim ~
	Alıntı Yap

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)