IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

Yesilliklerle ve yuksek agaclarla cevrili olmak, hayattaki pek cok seyle karsilastirilamayacak bir huzur ve heybet duygusu asilar. Bu dingin guzellik listesinin basinda, dunyanin en eski yasayan ekosistemlerinden bazilari olan yagmur ormanlari gelir. Bu alanlar, dunya yuzeyinin sadece %6’sini kaplar, ancak bu gezegendeki bitki ve hayvan turlerinin yarisindan fazlasini icerir. Bu, onlarin ne kadar onemli ve cesitli olduklarini mukemmel bir sekilde gostermektedir. Diger ormanlik alanlar ile karsilastirildiginda, iklimleri, ozellikle belirli bir yilda aldiklari su miktari acisindan benzersizdirler. Bu goze carpan yon, ayni zamanda, icindeki hayvanlarin ve botaniklerin cevreye uyum saglamasi gerektigi anlamina gelir ve sonuc olarak, baska hicbir yerde var olamayacak pek cok ozellesmis organizmayi gormek mumkundur. Eger sansiniz varsa, dunyanin yagmur ormanlari mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir yerdir.

Yagmur Ormani Nedir?Yagmur Ormanlari ve Ozellikleri
Bir yagmur ormani, yapraklarini hic dokmeyen bircok buyuk yaprak dokmeyen agac icermesi ve aldigi yuksek miktarda yagis ile tanimlanir. Spesifik olarak, bir yagmur ormani olarak siniflandirilmak icin, alanin yilda 98 ila 177 inc arasinda degisen surekli ve yogun yagis almasi gerekir. Bununla birlikte, iliman yagmur ormanlarinin da bulunduklari sicakliga gore siniflandirildigi ve beklenen yillik ortalama sicakligin 39 ila 56 Fahrenheit arasinda oldugu, tanimlar bolgeye gore degisebilir.

Aslinda, 4 mil karelik tek bir yagmur ormani parcasi 1.500 cicek acan bitkiye, 750 agac cesidine, 400 kus turune ve 15 kelebek sinifina sahip olabilir. Simdi bile, bu yagmur ormanlarinin yaprakli dallarinda milyonlarca farkli turde bocek, bitki ve mikroorganizmanin kesfedilmemis kaldigi tahmin edilmektedir. Bu asiri biyolojik cesitlilik, insanlarin ve gezegenin sagligi icin kritik oneme sahiptir. Halihazirda istikrarsiz olan iklimi kontrol etmeye yardimci olmanin yani sira, cikolata, seker ve bazi ilaclar gibi cesitli gunluk urunler de uretiyorlar. Yagmur ormanlari bazen dunyanin en buyuk eczanesi olarak anilir cunku bu alanda dogal ilaclarin %25’inden fazlasi kesfedilmistir.
Yagmur ormanlari dunyanin oksijen dongusunun %28’inden sorumludur, havadan buyuk miktarlarda karbondioksit ceker, aksi takdirde su anda dunya genelinde meydana gelen sera isinma etkisine katkida bulunur. Yagmur ormanlari da genellikle los isIklidir, calilar (ormanin alt kismindaki bitki ortusu anlamina gelir) genellikle gunesi orter ve zemin seviyesinde minimum aydinlatmaya neden olur. Bazi durumlarda, yapraklarin golgesi azalir veya yok edilirse, altindaki zemin kisa surede yogun ve karmasIk sarmasIklar, calilar ve kucuk agaclar tarafindan ele gecirilebilir ve bir orman olarak bilinen seyi olusturabilir.

Yagmur Ormaninin Katmanlari
1. Acil Katman
Burasi, bazen 200 metreye kadar uzayan devasa agaclarin silueti kontrol ettigi yerdir. Agac govdelerindeki yapraklar minimal ve ince olma egilimindedir, ancak agaclar gunes isigindan besinleri uygun sekilde emebilecekleri gunesli ust katmanlarina ulastikca genisler. Bu katmandaki kucuk tohumlar, baska yerlere yayilmalari icin onlari uzaklastirmaya yardimci olan kuvvetli ruzgarlara maruz kalir. Acil katman, ucan ve suzulen hayvanlarla veya ustteki ince katmanlarin uzerinde durabilen diger kucuk yaratiklarla doludur. Bunlara yarasalar, kuslar, kelebekler ve planorler dahildir.

2. Kanopi Katmani
Acil katmanin altinda, yaklasIk 20 fit kalinliginda derin bir alan olan golgelik katmani bulunur. Bu birbirine bagli dallar ve bitki ortusu agi, kalan katmanlar uzerinde bir tur cati olusturur.

Golgelik, asagida nemli, sessiz ve zayif isIkli bir ortam yaratirken ruzgar, yagis ve gunes isigini haric tutar. Bu katmandaki agaclar, suyu iten keskin uclu parlak yapraklara sahiptir. Bu katman, tohumlarini ucurmak icin ruzgara guvenemeyeceginden, meyve cok daha yaygindir. Yiyecek mevcudiyeti nedeniyle, burada yagmur ormanlarinin herhangi bir yerinde oldugundan daha fazla hayvan bulunabilir.
3. Alt Katman
Sirada, golgelikten birkac metre daha asagida olan alt katman var. Daha da karanlik, giderek nemli ve cok daha sessizdir. Buradaki bitkiler daha buyuk yapraklara sahiptir. Buradaki bitkiler ayrica guclu kokulu orkideler gibi buyuk ve parlak ciceklere sahip olma egilimindedir. Sonuc olarak, tohumlarini yaymaya yardimci olabilecek tozlayicilari cekerler. Bu bolgedeki bircok hayvan, kamuflaj icin los isIktan yararlanir.

4. Orman Zemini
Son katman orman zeminidir. Birkac bitki ve hizla curuyen yapraklar ile tum alanlarin en az aydinlatilanidir. Salyangozlar, solucanlar ve diger urkutucu surungenler gibi ayristiricilarin bulundugu yer burasidir. Bazi hayvanlar da bu bolgeyi bocekler icin yiyecek arama alani olarak sever, bu bocek yiyiciler jaguar gibi daha buyuk yirticilar tarafindan avlanir. Bolgeden gecen nehirlerin bir sonucu olarak, orman zemini essiz tatli su habitatlarina sahip olabilir. Ornegin, tum dunyada bilinen birkac tatli su yunusundan biri olan pembe nehir yunusu.

Yagmur Ormanlari Nerede Bulunur?
Yagmur ormanlari, Antarktika disinda her yerde bulunabilir. Bu gezegendeki en buyukleri Guney Amerika’daki unlu Amazon Nehri ve Afrika’daki Kongo Nehri yakininda bulunmaktadir. Ayrica bilim adamlari, Guneydogu Asya’nin ilik adalarini ve Avustralya‘nin bazi kisimlarini, bu ekosistemleri barindirmak ve surdurmek icin gereken iklim turu icin ideal bolgeler olarak bulmuslardir. Daha soguk yagmur ormanlari Amerika’nin kuzeybati bolgesinde ve hatta Avrupa’nin kuzeyinde bulunabilir.

Tropikler arasi yakinsama bolgesi olarak da adlandirilan muson cukuru, kuzeyden ve guneyden gelen ruzgarlarin bir araya gelerek siddetli ruzgarlar ve yagislar olusturdugu bir alandir. Bu alan, Dunya’nin tropik yagmur ormanlarinin varligini surdurmek icin gerekli kosullarin korunmasinda kilit bir rol oynar.
Tropikal ve iliman olmak uzere iki turu bulunan yagmur ormani, bulunduklari yere gore degisir. Tropikal ormanlar, ekvator cevresinde, Oglak ve Yengec Donenceleri arasinda bir bant halinde bulunur. Iliman yagmur ormanlari ise ABD ve Kanada’nin yani sira BirlesIk Krallik, Sili, Tazmanya, Yeni Zelanda ve Norvec’in pasifik kiyilarinda uzanir. Bu ekosistemler, tropikal benzerleri kadar nemli kalsalar da daha soguk olma egilimindedir.Yagmur Ormanlari ve Ozellikleri
Amazon Yagmur Ormani, dunyanin en buyuk tropikal yagmur ormanidir. Orman, daha once bahsedilen Amazon nehrinin (kendisi dunyanin en uzun ikinci nehridir) havzasi boyunca uzanir ve memeli turlerinin %10’u burada bulunan gezegenin bitki ve kuslarinin yaklasIk %20’sini barindirir. Afrika Yagmur Ormanlari ise Orta Afrika yakinlarinda bulunur ve dunyanin en buyuk ikinci tropikal ekosistemleri olarak gelir. Madagaskar’in komsu bolgesi bir zamanlar yogun ormanlikti, ancak insan genislemesiyle buyuk olcude ortadan kalkti. Afrika hala bircok yuksek bulut ormani, su basmis ormanlar ve mangrov batakliklarina sahiptir.

Asya Yagmur Ormanlari, bati Hindistan ve Burma’dan dogu bolgesindeki Borneo ve Java adalarina kadar uzanir. Banglades, dunya capinda en yuksek mangrov ormani konsantrasyonuna sahiptir. Guneydogu Asya’nin ne kadar sicak ve nemli olabilecegi dusunuldugunde, bu yagmur ormanlarinin bu bolgedeki konumu oldukca dogaldir. Anakara Asya, yogun ve siddetli muson yagmurlari ile kuru, kavrulmus donemler arasinda degisen tropikal iklime yakindir.
Son olarak, Avustralya Yagmur Ormanlari var. Bu kita bir zamanlar milyonlarca yil once dunyanin geri kalanindan tamamen kopuk Avustralya, Yeni Gine ve Yeni Zelanda’dan olusuyordu. Bu alan yogun ormanlikti. Bugun bu ulkeler, bolunmus olsalar da, bircogu cevrimici olarak bu alanda benzersiz bir sekilde bulunan cesitli farkli hayvan turlerine sahiptir. Tipik olarak, Avustralya’nin tropik ormanlarindaki calilar kalin ve yogundur. Ayrica, Pasifik’ten nemli ruzgarlarin geldigi koridorda yer alirlar.

Yagmur Ormani Turleri
Her biri iklim, konum ve belirli bitki ve hayvan turlerinin yayginligi bakimindan yeterince cesitlilik gosteren, dikkate alinmasi gereken iki ana yagmur ormani turu vardir.
Tropikal Yagmur Ormanlari
Tropikal yagmur ormanlari, cogunlukla tropik bolge olarak da bilinen Yengec ve Oglak Donenceleri arasinda yer alir. Bunlara bati Hindistan, Guneydogu Asya, Orta ve Guney Amerika, Yeni Gine adasi ve bati ve orta Afrika’daki ormanlar dahildir. Bu yagmur ormanlari, buyuyen dev agaclari iceren bir kanopinin ust katmanini icerebilir. Bu biyomdaki bitkilerin cogu, minimum gunes isigina ve yagmura ihtiyac duyduklari ve her kosulda buyuyebilecekleri icin yaygin ev bitkileri olarak kullanilmistir. Bu ormanlarda, gunes isigi dogrudan, sert bir aciyla gelme egilimindedir ve bu bolgelerde cok yuksek bir sicakligi koruyan cok fazla gunes enerjisi uretir. Bu sicaklik tipik olarak 70 ila 85 derece Fahrenheit arasinda degisebilir.

Bu yuksek sicakliklarin bir sonucu olarak, hava cok nemli ve sicak bir seviyede tutulur ve nem ortalama %77 ila %88’e ulasir. Temel olarak, ziyaret eden herhangi bir insan surekli olarak terleyecek ve muhtemelen bunaltici, son derece rahatsiz edici ve boceklerin istila ettigi iklimden kurtulmak isteyecektir. Nemli havanin cevredeki hava duzenleri uzerinde baska bir zincirleme etkisi vardir. Yagis, muson yagmur seviyelerine ulasan sIk sIk asiri selale patlamalarinda surekli olarak dusen normdur. Bu bolgelerdeki toplam yagis, belirli bir yilda 80 ila 400 inc arasinda degisebilir.
Yuksek miktarda gunes isigi ve zengin nem ve yagmur yapi taslari nedeniyle, tropik yagmur ormanlari benzersiz bir cesitlilikte flora ve fauna barindirir. O kadar cesitlidir ki, her hektarda yaklasIk 40 ila 100 farkli agac turu bulunabilir. Aslinda, bu yagmur ormanlari kolayca en karasal hayvanlardir ve Dunya gezegeninin tamaminda cesitli ekolojik habitatlari bitkidir. Amazon Yagmur Ormanlari tek basina yaklasIk 1300 kus turu, 3000 balik turu, 2,5 milyon bocek turu, 427 farkli memeli ve yaklasIk 40.000 bitki turu icerir. Bu, yalnizca, bu ekolojik sicak noktalarda var oldugu tahmin edilen milyonlarca daha fazla kisiyle, daha once bulunmus ve siniflandirilmis olanlari kataloglamaktadir.
Orman tabaninda okapi gibi hayvanlar bulunabilir. Bu goze carpan memeli turu, Orta Afrika’daki Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin tropikal iklimlerine ozgudur. Zebralara benziyorlar ama gercekte zurafalara daha yakindan baglilar, bu da ayirt edici yuzlerini gordugunuzde mantikli geliyor. Agac yapraklari, tomurcuklari ve mantarlarla beslenmeye meyillidirler. Alt katmana dogru ilerlerken, kotu sohretli jaguar gibi hayvanlar bulunabilir. Noktalari, yogun golgelikten goz kirpan golge ve isigin etkilesimine benzemek icindir ve onlara avlarini takip etmek ve yakalamak icin mukemmel bir yerlesIk kamuflaj saglar. Tipik olarak Orta Amerika’da ve Paraguay ve Arjantin‘in bazi bolumlerinde bulunabilirler. Hatta MeksIka‘ya kadar uzaniyorlar.

Golgelik tabakasinda, Guney ve Orta Amerika’daki orumcek maymunlari ve Latin Amerika’daki omurga gagali tukanlar gibi daha sevimli hayvanlar bulunabilir. Tukanlar, bu katman boyunca yaygin olan agac deliklerine tunemeyi severler ve genellikle gagalarini ve kuyruklarini vucutlarinin altina sokmayi severler. Orumcek maymunlar son derece sosyaldir ve 30’dan fazla bireyden olusan gruplar halinde yasar. Son olarak, ortaya cikan katmanda, yalnizca en kucuk ve en ucari hayvanlar bulunabilir. Tacli kartal boyle bir hayvandir. Esas olarak primatlar ve kertenkeleler gibi hayvanlarla beslenen bir yirtici kustur. Yapraklara ve bitkilere gelince, bu tropik yagmur ormanlari, yaslari 50 ila 100 arasinda olan binlerce genis tabanli yapraga sahiptir. En alttaki katmanlarda ayrisma sIktir.
Iliman Yagmur Ormanlari
Iliman yagmur ormanlari, cogunlukla bulunduklari yerdeki tropikal yagmur ormanlarindan farklidir. Ancak, bu farkliligin bir sonucu olarak, buyuk olcude degisen bir iklim ve tamamen farkli bir varolus alaninda bulunan endemik yaban hayati ile tamamen taninmaz yollara ayrilirlar. Iliman yagmur ormanlari orta enlemlerde yer alir, yeryuzunde 23, 26, 22 ve 66, 33, 39 kuzey ve 23, 26, 22 ve 66, 33, 39 guney enlemleri arasindaki bolge olarak tanimlanan bir bolgedir. . Bu bolge, tropiklerden cok daha iliman sicaklik ve iklimlere sahiptir ve sonuc olarak, insan yerlesimi icin cok daha rahat ve erisilebilirdir.
Bolgeyi daraltmak icin, daha da fazla, iliman yagmur ormanlari tipik olarak kiyilarda bulunan daglarla dolu alanlarda bulunur. Bu konum kritiktir cunku bu cografi kosullar, herhangi bir yagmur ormaniyla iliskili yogun ve sIk yagislari tesvik etmeye yardimci olur. Ulusal sinirlara gelince, iliman yagmur ormanlari Kuzey Amerika, Norvec, Japonya, Guney Avustralya, Yeni Zelanda, Sili ve BirlesIk Krallik’ta Kuzeybati Pasifik’in deniz kiyilari boyunca bulunabilir.

Yagis dunyadaki diger bircok bolgeden daha yuksektir ve bu buyuk olcude kiyi konumunun bir sonucudur. Kiyidaki su kutlelerinden gelen nemli, sicak hava iceri girer ve yakindaki daglara hapsolur. Sonuc olarak, yagmur kosullari yaratilir. Bu hava kosullari nedeniyle, tropikal bolgelerde oldugu kadar vahsi yasam buyuyemez ve gercekten gelisemez. Iliman yagmur ormanlari genellikle biyolojik olarak daha sicak, daha nemli kuzenleri kadar cesitli degildir, ancak kendilerine gore avantajlari vardir. Spesifik olarak, hektar basina toplam 500-2000 metrik ton odun, yaprak ve diger cesitli organik madde depolamasi ile sasirtici miktarda biyolojik surec ve uretkenlige ev sahipligi yaparlar.
Olu ve canli materyalin bu yogun yogunlugu, bircok bitki turunun daha once gorulmemis bir sekilde gelisebilecegi anlamina gelir. Sonuc olarak, genellikle daha uzun yasayabilirler ve tropiklerde gorulenden cok daha buyuk boyutlara kadar buyuyebilirler. Ornegin, Amerika BirlesIk Devletleri’nin Kaliforniya’daki sekoya kiyilari ve Sili’deki alerce gibi iliman yagmur ormani agaclari, tum dunyadaki en buyuk ve en uzun omurlu agac turleri arasinda yer alir. Hayvanlara gelince, kucuk kuslar, surungenler ve bocekler de yaygin olsa da, cok daha buyuk memelileri gormek yaygindir.
Kara ayilar ve vasaklar, bu bolgedeki iki apeks avcisidir. Kara ayi orta buyuklukte bir yaratiktir, bilesiminde kalin ve hantaldir. Yiyecek ararken kokleri, kutukleri ve kutukleri koparmak icin guclu kavisli pencelerini kullanir. Vasaklar avlarini yakalamak icin 12 metreye kadar sicrayabilen vahsi yirticilardir. Isin daha kucuk tarafinda, bu bolgeler benzersiz yer ve gok sakinlerini barindirir. Sili’nin yagmur ormanlarinda Juan Fernández ates taci, renk degistiren bir sinek kusu ve Macellan agackakani gibi kuslar bulunur. Avustralya, wallabies ve bandicoots gibi yaratiklara ev sahipligi yapar. Ayni zamanda, su anda tum bolgedeki en cok tehlike altindaki hayvanlardan biri olarak siralanan sevimli kucuk keseliler olan potoroolarin yerlesIk yasam alanidir.

Dunyanin Yagmur Ormanlarini Korumak Icin Neler Yapilabilir?Yagmur Ormanlari ve Ozellikleri
Yagmur ormanlari hakkinda ogrenilecek o kadar cok sey var ki, dunyanin en iyi bilim adamlari ve hayvan bilimcileri bile bu nemli ve sicak ekosistemler hakkinda bilinmesi gereken her seyi henuz ortaya cikarmadi. Yogun yagis ve sicak sicaklik gibi benzersiz ozelliklerinden, cesitli hayvan yasamlarina kadar, yagmur ormanlari gercekten de degistirilmesi zor olacak benzersiz bir ekolojik yasam alanidir. Bu yuzden koruma cabalarina odaklanmak her zamankinden daha onemli. Insan faaliyetleri bu gorkemli alanlari tehdit ediyor ve bu etkileri tersine cevirmek icin caba sarf edilse de cok gec olabilir. Yagmur ormanlarini kaybetmenin kuresel tur cesitliligi, karbondioksit uretimi ve sicaklik duzenlemesi uzerinde dramatik etkileri olacaktir. Bir dahaki sefere kuresel isinma hakkinda bir sey duydugunuzda, hala disarida kurtarmak icin orada olan hayvanlari ve bitkileri aklinizda bulundurun.

ALİNTİ ~