|
|
25 Eylül 2020, 08:14
|
#1 |
  |
Genetik Baskinlik (Hakimiyet) Nedir Ve Nasil Calisir?
Bireylerin sahip oldugu goz rengi ve sac tipi gibi ozelliklerin hepsi gen aktarimindan kaynaklanmaktadir. Gregor Mendel tarafindan kesfedildigi gibi, bu ozellikler, genlerin ebeveynlerden cocuklarina aktarilmasiyla miras alinmaktadir. Genler, kromozomlarda bulunan DNA segmentleridir ve cinsel ureme yoluyla bir nesilden digerine aktarilirlar. Belirli bir ozellik icin gen birden fazla formda veya alelde bulunabilir. Her bir ozellik veya ozellik icin, hayvan hucreleri tipik olarak iki aleli miras alir. Eslestirilmis aleller ise belirli bir ozellik icin homozigot (ayni allellere sahip) veya heterozigot olabilirler (farkli alellere sahip)
Alel ciftleri ayni oldugunda, bu ozelligin genotipi aynidir ve gozlemlenen fenotip veya karakteristik homozigot aleller tarafindan belirlenir. Bir ozellik icin eslestirilmis aleller farkli veya heterozigot oldugunda, birkac olasilik ortaya cikabilir. Tipik olarak hayvan hucrelerinde gorulen heterozigot baskinlik iliskileri, tam baskinlik, eksIk baskinlik ve birlikte baskinligi icerir. Gen iletimi, neden goz veya sac rengi gibi belirli ozelliklere sahip olundugunu aciklar. Ozellikler, ebeveynlerinden gen aktarimina dayali olarak cocuklar tarafindan miras alinir. Belirli bir ozelligin geni, alel adi verilen birden fazla bicimde var olabilir. Belirli bir ozellik icin, hayvan hucrelerinin genellikle iki alleli vardir. Bir alel, diger aleli tam bir baskinlik iliskisi icinde maskeleyebilir. Baskin olan alel, cekinik olan aleli tamamen maskelenmektedir. Benzer sekilde, tamamlanmamis bir baskinlik iliskisinde, bir alel digerini tamamen maskelemez. Sonuc, bir karisim olan ucuncu bir fenotiptir. Es-baskinlik iliskileri, allellerin hicbiri baskin olmadiginda ve her iki alel de tamamen ifade edildiginde ortaya cikar. Sonuc, birden fazla fenotipin gozlendigi ucuncu bir fenotiptir. Tam Hakimiyet Tam baskinlik iliskilerinde, bir alel baskindir ve digeri cekiniktir. Bir ozellik icin baskin alel, o ozellik icin resesif aleli tamamen maskelemektedir ve fenotip, baskin alel tarafindan belirlenir. Ornegin, bezelye bitkilerinde tohum sekli icin genler iki formda bulunur; biri yuvarlak tohum sekli (R) icin bir form veya alel ve digeri burusuk tohum sekli (r) icin . Olan bezelye bitkilerde heterozigot tohum sekli icin, yuvarlak tohum sekli burusuk tohum sekli uzerinde hakim oldugu ve genotip olan (Rr). EksIk Hakimiyet Gelen eksIk baskinlik iliskileri, bir alel spesifik bir ozelligi diger alleli uzerinde tamamen egemen degildir. Bu, gozlenen ozelliklerin baskin ve cekinik fenotiplerin bir karisimi oldugu ucuncu bir fenotip ile sonuclanir. Sac tipi kalitimda eksIk baskinlik ornegi gorulmektedir. Kivircik sac tipi (CC) duz sac tipine (cc) hakimdir. Bu ozellik icin heterozigot olan bir birey dalgali saclara sahip olacaktir (Cc). Baskin kivircik ozelligi, dalgali saclarin ara karakteristigini ureten duz karakteristigin tam olarak ifade edilmemesidir. EksIk baskinlikta, belirli bir ozellik icin bir ozellik digerinden biraz daha gozlenebilir olabilir. Ornegin, dalgali sacli bir birey, dalgali sacli bir digerine gore daha fazla veya daha az dalgaya sahip olabilir. Bu, bir fenotip icin alelin diger fenotip icin alelden biraz daha fazla ifade edildigini gostermektedir. Es Hakimiyet Es-baskinlik iliskilerinde, her iki alel de baskin degildir, ancak belirli bir ozellik icin her iki alel de tamamen ifade edilir. Bu, birden fazla fenotipin gozlendigi ucuncu bir fenotip ile sonuclanir. Orak hucre ozelligi olan kisilerde bir es baskinlik ornegi gorulmektedir. Orak hucre bozuklugu, anormal sekilli kirmizi kan hucrelerinin gelismesinden kaynaklanmaktadir. Normal kirmizi kan hucreleri, cift icbukey, disk benzeri bir sekle sahiptir ve cok miktarda hemoglobin adi verilen bir protein icerir. Hemoglobin, kirmizi kan hucrelerinin oksijeni vucut hucrelerine ve dokularina tasimasina yardimci olmaktadir. Orak hucre, hemoglobin genindeki bir mutasyonun sonucudur. Bu hemoglobin durumu anormaldir ve kan hucrelerinin orak bir sekle girmesine sebep olmaktadir. Orak seklindeki hucreler genellikle kan damarlarinda sIkisarak normal kan akisini engellemektedir. Orak hucre ozelligini tasiyanlar orak hemoglobin geni icin heterozigottur, bir normal hemoglobin geni ve bir orak hemoglobin genini miras alirlar. Orak hemoglobin aleli ve normal hemoglobin aleli hucre sekli acisindan ko-dominant oldugu icin hastaliga sahip degillerdir. Bu, orak hucre ozelliginin tasiyicilarinda hem normal kirmizi kan hucrelerinin hem de orak sekilli hucrelerin uretildigi anlamina gelir. Orak hucre anemisi olan bireyler, orak hemoglobin geni icin homozigot resesiftir ve hastaliga sahiptir. EksIk Hakimiyet ve Es Baskinlik Arasindaki Farklar Insanlar eksIk egemenlik ve es-egemenlik iliskilerini birbirine karistirmaya egilimlidirler. Her ikisi de kalitim kaliplari olsa da, gen ifadesinde farklilik gosterirler. Ikisi arasindaki bazi farkliliklar su sekildedir: Alel Ifadesi EksIk baskinlikta bir alel tamamen eslestirilmis alel uzerinde ifade edilmez ve bu ozellikle bir spesifik ozellik icindir. Lalelerde cicek rengini ornek olarak alinirsa, kirmizi renk (R) icin alel beyaz renk (r) icin aleli tamamen maskelemez. Es baskinlikta ise belirli bir ozellik icin her iki alel de tamamen ifade edilir. Kirmizi renk (R) icin allel ve beyaz renk (r) icin allel hibridde hem ifade edilir hem de gorulur. Alel Bagimliligi EksIk baskinlik bir alelin etkisi, belirli bir ozellik icin eslestirilmis aleline baglidir. Es baskinlikta ise bir alelin etkisi, belirli bir ozellik icin eslestirilmis alelinden bagimsizdir. Fenotip EksIk baskinlikta hibrit fenotip, her iki alelin ekspresyonunun bir karisimidir ve ucuncu bir ara fenotip ile sonuclanir. Ornek: Kirmizi cicek (RR) X Beyaz cicek (rr) = Pembe cicek (Rr) Es baskinlikta ise hibrit fenotip, ifade edilen alellerin bir kombinasyonudur ve her iki fenotipi iceren ucuncu bir fenotip ile sonuclanir. (Ornek: Kirmizi cicek (RR) X Beyaz cicek (rr) = Kirmizi ve beyaz cicek (Rr) Gozlemlenebilir Ozellikler EksIk baskinlikta fenotip, melezde degisen derecelerde ifade edilebilir. (Ornek: Pembe bir cicek, bir alelin digerine karsi nicel ifadesine bagli olarak daha acik veya daha koyu renklere sahip olabilir.) Es baskinlikta ise her iki fenotip de hibrit genotipte tam olarak ifade edilmektedir. Ozet olarak gelen eksIk baskinlik iliskileri, bir alel spesifik bir ozelligi diger alleli uzerinde tamamen egemen degildir. Bu, gozlenen ozelliklerin baskin ve cekinik fenotiplerin bir karisimi oldugu ucuncu bir fenotip ile sonuclanir. Olarak es baskinlik iliskileri, alel baskin oldugunda ifade edilmektedir ve surekli spesifik bir ozellik icin iki gen bulunmalidir. Ve bu, birden fazla fenotipin gozlendigi ucuncu bir fenotip ile sonuclanir.
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
