|
|
21 Ağustos 2020, 08:51
|
#1 |
  |
Yanal Inhibisyon (Yanal Engelleme) Nedir?
Yanal inhibisyon, uyarilmis noronlarin yakindaki noronlarin aktivitesini inhibe ettigi bir surectir. Yanal inhibisyonda, komsu noronlara (uyarilmis noronlara yanal olarak yerlestirilmis) sinir sinyalleri azaltilir. Yanal engelleme, beynin cevresel girdiyi yonetmesini ve asiri bilgi yuklemesini onlemesini saglamaktadir. Duyu, gorme, duyma, dokunma ve koku gibi bazi duyusal eylemleri gelistirilmesinde, keskinlestirmek icin yardimci olmaktadir.
Yanal inhibisyon, noronlarin diger noronlar tarafindan baskilanmasini icerir. Uyarilmis noronlar, yakindaki noronlarin aktivitesini engeller ve bu da duyu algilari keskinlestirmeye yardimci olur. Gorsel olarak engelleme, gorsel goruntulerdeki kontrasi artirirken, kenar algisini gelistirmektedir. Dokunsal engelleme, cilde karsi baski algisini artirir. Isitsel engelleme, ses kontrastini artirir ve ses algisini keskinlestirir. Noron Temelleri Noronlar, vucudun her yerinden bilgi gonderen, alan ve yorumlayan sinir sistemi hucreleridir. Bir noronun ana bilesenleri hucre govdesi, aksonlar ve dendritlerdir. Dendritler norondan uzanir ve diger noronlardan sinyaller alir, hucre govdesi bir noronun islem merkezidir ve aksonlar, sinyalleri diger noronlara iletmek icin terminal uclarinda dallanan uzun sinir surecleridir. Noronlar bilgiyi sinir uyarilari veya aksiyon potansiyelleri araciligiyla iletirler. Sinir uyarilari noronal dendritlerde alinir, hucre govdesinden gecirilir ve akson boyunca terminal dallara tasinir. Noronlar birbirine yakinken, aslinda temas etmezler ancak sinaptik yarik adi verilen bir boslukla ayrilirlar. Sinyaller sinaptik oncesi norondan sinaptik sonrasi norona, norotransmiterler adi verilen kimyasal haberciler tarafindan iletilir. Bir noron, genis bir sinir agi olusturan sinapslarda binlerce baska hucre ile baglanti kurabilir. Yanal Engelleme Nasil Calisir? Yanal inhibisyonda, bir ana hucrenin aktivasyonu, bir ara noronu devreye sokar ve bu da, cevreleyen ana hucrelerin aktivitesini bastirir. Peter Jonas ve Gyorgy Buzsaki / Scholarpedia / CC BY-SA 3.0’in calismalarindan uyarlanmistir. Yanal inhibisyonda, bazi noronlar digerlerinden daha fazla uyarilir ve oldukca uyarilmis bir noron (ana noron), belirli bir yol boyunca noronlara uyarici norotransmiterler salgilamaktadir. Ayni zamanda, yuksek duzeyde uyarilmis ana noron, beyinde lateral olarak konumlandirilmis hucrelerin uyarilmasini engelleyen internoronlari aktive eder. Internoronlar, merkezi sinir sistemi ile motor veya duyu noronlari arasindaki iletisimi kolaylastiran sinir hucreleridir. Bu aktivite, cesitli uyaranlar arasinda daha buyuk bir kontrast olusturur ve canli bir uyarana daha fazla odaklanilmasina neden olur. Yanal inhibisyon, koku alma, gorme, dokunma ve isitme sistemleri dahil olmak uzere vucudun duyusal sistemlerinde meydana gelmektedir. Gorsel Engelleme Yanal engelleme. (Notch yolagi) Retina hucrelerinde yanal inhibisyon olusur ve bu da gorsel goruntulerde kenarlarin artmasina ve kontrastin artmasina neden olur. Bu tur bir yanal engelleme, 1865’te artik Mach bantlari olarak bilinen gorsel yanilsamayi aciklayan Ernst Mach tarafindan kesfedilmistir. Bu yanilsamada, birbirinin yanina yerlestirilen farkli golgeli paneller, bir panel icindeki tek tip renge ragmen gecislerde daha acik veya daha koyu gorunur. Paneller, daha koyu bir panel (sol taraf) ile sinirda daha acik bir panelle (sag taraf) kenarlikta daha koyu gorunur. Gecislerdeki daha koyu ve daha acik bantlar gercekte orada degildir, ancak yanal engellemenin sonucudur. Daha fazla stimulasyon alan gozun retina hucreleri, cevreleyen hucreleri, daha az yogun stimulasyon alan hucrelere gore daha fazla inhibe eder. Kenarlarin daha acik tarafindan girdi alan isIk alicilari, daha karanlik taraftan girdi alan alicilardan daha guclu bir gorsel yanit uretir. Bu eylem, kenarlarda kontrasti artirarak kenarlari daha belirgin hale getirir. Eszamanli kontrast ayrica yanal engellemenin sonucudur. Eszamanli karsitlikta, bir arka planin parlakligi, bir uyaranin parlaklik algisini etkiler. Ayni uyaran, koyu bir arka plana karsi daha acik ve daha acik bir arka plana karsi daha koyu gorunur. Dokunsal Engelleme Yanal inhibisyon ayrica dokunsal veya somatosensoriyel algida da meydana gelir. Dokunma hissi, ciltteki sinir reseptorlerinin aktivasyonu ile algilanir. Deri, uygulanan basinci algilayan birden fazla reseptore sahiptir. Yanal engelleme, daha guclu ve zayif dokunma sinyalleri arasindaki kontrasti artirir. Daha guclu sinyaller (temas noktasinda), komsu hucreleri daha zayif sinyallerden (temas noktasina cevresel) daha buyuk olcude engeller. Bu aktivite, beynin tam temas noktasini belirlemesini saglar. Parmak uclari ve dil gibi daha fazla dokunma keskinligine sahip vucut bolgeleri daha kucuk bir alici alana ve daha yuksek bir duyusal reseptor konsantrasyonuna sahiptir. Isitsel Engelleme Yanal engellemenin isitme ve beynin isitme yolunda bir rol oynadigi dusunulmektedir. Isitsel sinyaller, ic kulaktaki kokleadan beynin temporal loblarinin isitme korteksine gitmektedir. Farkli isitme hucreleri, belirli frekanslardaki seslere daha etkili yanit verir. Belirli bir frekansta seslerden daha fazla uyari alan isitme noronlari, farkli frekanstaki seslerden daha az uyari alan diger noronlari engelleyebilir. Stimulasyonla orantili bu inhibisyon, kontrasti iyilestirmeye ve ses algisini keskinlestirmeye yardimci olur. Calismalar ayrica lateral inhibisyonun dusuk frekanslardan yuksek frekanslara daha guclu oldugunu ve kokleadaki noron aktivitesini ayarlamaya yardimci oldugunu gostermektedir. Yanal inhibisyon, uyarilmis noronlarin komsularinin aktivitesini azaltma kapasitesini ifade eder. Atesleyen noronlar, cevrenin uyarilmasini engeller. Buna gore, yalnizca en cok uyarilan ve en az engellenen noronlar yanit verir. Yanal inhibisyon, gorsel uyaranlarin kontrastini ve cozunurlugunu artirarak gorsel algida onemli bir rol oynar. Bu, gorsel sistemin cesitli seviyelerinde gerceklesir. Ornegin, karanlik bir ortamda kucuk bir isIk sunuldugunda, uyaranin merkezindeki retina uzerindeki reseptorler aktive olur ve gorsel bilgiyi beyne iletirken, uyarana periferik olan reseptorler karanlik algisini artiran engelleyici sinyaller gonderir. Bu islem, daha fazla karanlik-isIk kontrasti yaratma etkisine sahiptir ve Mach bandi gorsel efektinden sorumludur. Benzer inhibitor surecler kortikal olarak gerceklesir ve her ikisine de katkida bulunur.
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
