[CeReN ✓]

Hepsidin bir peptit hormonudur. Ana islevleri vucut kontrolleri demir konsantrasyonunu ve yardimci dengeyi (SM) korumaktir. Demir, vucudun duzgun calismasi icin gerekli olan temel bir mikro besin maddesidir. Ancak seviyeleri cok yuksek oldugunda toksIk hale gelmektedir. Hepsidin bagirsak, bagisIklik hucreleri (makrofajlar) ve karaciger hucrelerinden gelen demiri bloke etmektedir. Ferroportine (bir demir tasiyici) baglanip parcalayarak demirin kana girisini engellemektedir. Hepsidin karacigerde uretilmektedir ve bazi faktorler hepsidin seviyelerini kontrol etmektedir. Bu faktorler asagidaki gibidir:
• Kan ve karaciger demir seviyeleri: Dusuk demir seviyeleri hepsidini azaltirken, yuksek seviyeler artirmaktadir.
• Demir olmadan gerceklesmeyen kirmizi kan hucrelerinin uretimi: Anemide kirmizi kan hucresi uretimi icin demir arzini arttirmak icin hepsidin dusurulmektedir.
• Enflamasyon (IL-6) ve enfeksiyon, hayatta kalabilmek icin bu elektrolite ihtiyac duyan istilaci mikroplarla demirin kullanilabilirligini sinirlamak icin hepsidini arttirmaktadir.
• Dusuk oksijen seviyeleri (hipoksi): Bu, anemi gibi dokulara daha dusuk oksijen kaynagi olan durumlarda olusmaktadir.

Hepsidin Seviyeleri
Laboratuvar sonuclari genellikle normal aralik veya referans aralik olarak verilen bir degerler kumesi olarak gosterilmektedir. Saglik uzmani, sonuclardan herhangi birinin beklenen degerler araliginin disinda olup olmadigini gormek icin laboratuvar test sonuclarini referans degerlerle karsilastirmaktadir. Bunu yaparak, saglik uzmani muhtemel durumlari veya hastaliklari tanimlamasina yardimci olacak ipuclari elde edilmesini saglamaktadir. Sonuclar laboratuvardan laboratuvara, kullanilan ekipman, teknik ve kimyasallardaki farkliliklar nedeniyle degiskenlik gosterebilmektedir. Sonuclar uygulamada biraz aralik disindaysa endise edilmemelidir ve testi yapan laboratuvara dayali normal aralikta oldugu surece, degerler normal olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte, normal testin belirli tibbi durumun olmadigi anlamina gelmedigi bilinmelidir.
Tek testin tani koymak icin yeterli olmadigi unutulmamalidir. Doktor tibbi gecmisi ve diger testleri dikkate alarak yorumlamaktadir. Biraz yuksek veya dusuk sonuclar ciddi tibbi onem tasimamaktadir, cunku cogunlukla gunden gune ve kisiden kisiye testler degisIklik gostermektedir. Hepsidin seviyelerini olcmenin bircok yolu bulunmaktadir, bu nedenle normal referans araliklari degismektedir. Dort ana olcum turu bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• RIA (radyoimmunoanalizler), hepsidin olcumu icin radyoaktif etiketler kullanilmaktadir. Her ne kadar son derece spesifik olsa da, guvenli olmayabilmektedir.
• ELISA, hepsidin duzeylerini olcmek icin antikorlar ve enzimler kullanilmaktadir ve en yaygin olcum teknigidir. Normal seviyeler 2 ila 56 ng/ml arasinda degisIklik gostermektedir.
• Ligand baglama deneyi
• MS (kutle spektrometresi)
Bununla birlikte hepsidin seviyeleri sabahlari daha dusuktur ve ogleden sonralari artmaktadir. 120 saglikli kisi uzerinde yapilan bir calismada (ELISA), ortalama hepsidin seviyesi 9.2 ng/ml olarak bulunmustur ve ayrica normal aralik 1.23-36.46 ng/ml’dir. Hemokromatoz hastalari daha dusuk seviyelere sahipken Hodgkin lenfoma ve bobrek hastalari daha yuksek seviyelere sahiptir. Yapilan arastirmada sepsis, enflamatuar bagirsak hastaligi, miyelom ve yaniklari olan hastalarin hepsidin duzeylerini onemli olcude yukseltme gorulmustur.

Hepsidin Duzeylerini Artirabilecek Faktorler
Hepsidin duzeylerini artirabilecek faktorler bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
Kisa sureli egzersiz: Kisa sureli (akut) egzersiz hepsidin duzeylerini artirmaktadir. 12 saglikli kisi uzerinde yapilan kucuk bir klinik calismada, hem 60 dakika hem de 120 dakika kosular egzersizden 3 saat sonra hepsidin seviyelerini arttirdigi bulunmustur. Bunun nedeni egzersizden hemen sonra IL-6 duzeylerindeki artis olmasidir. Bir hafta suren 12 sporcu uzerinde yapilan bir calisma da kosu egzersizlerinden sonra artmis hepsidin duzeylerini gostermistir.
Demir takviyeleri alimi: Oral yolla alinan demir takviyeleri demir dengesini korumak icin hepsidin seviyelerinin yukselmesine neden olmaktadir. 80 mg/gun demir takviyesi, 145 kisi uzerinde yapilan 4 haftalik bir klinik calismada hepsidin duzeylerini artirmistir.

Hepsidin Duzeylerini Azaltabilecek Faktorler
Bazi tamamlayici stratejiler, doktor faydali olabilecegini belirlerse, tedavi rejimine bir ek olarak da kullanilabilmektedir. Hepsidin duzeylerini azaltabilecek faktorler bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
Kilo verme: Kilo kaybi IL-6 ve hepsidin seviyelerini azaltmaya yardimci olmaktadir. 6 aylik bir kilo verme programina katilan 15 obez cocugun VKI ve hepsidin duzeylerinde anlamli bir dusus oldugu gorulmustur. Daha once obez olan 20 kilo verme ameliyati geciren 20 hastada, islemden 6 ay sonra hepsidin seviyeleri onemli olcude azalmistir.
Uzun sureli egzersiz: 16 sporcunun 120 gunluk bir calismasinda (caprazlama), uzun sureli egzersiz hepsidin duzeylerinde duzenli bir azalmaya neden olmustur.
D vitamini takviye alimi: 7 saglikli gonullu uzerinde yapilan bir pilot calismada 100.000 IU D vitamini, hepsidin duzeylerini dusurdugu bulunmustur.
Kurkumin: Kurkumin, STAT3 iletim yolunu bloke ederek fare karaciger hucrelerinde hepsidin uretimini onemli olcude azalttigi bulunmustur.
Bazi ilaclar mevcut kanitlara dayanarak hepsidin seviyelerinin dusmesine yardimci olmaktadir. Bu ilaclar asagidaki gibidir:
Aspirin: Sican hucrelerinde aspirin, enflamasyonu (ve inflamatuar sitokin IL-6) azaltarak hepsidin uretimini azalttigi bulunmustur.
Testosteron: 109 erkek uzerinde yapilan klinik bir calismada, 20 haftalik testosteron uygulamasi hepsidin duzeylerini baskiladigi gozlemlenmistir. Bununla birlikte, inflamatuar belirtecler ve demir seviyeleri degismemistir.
Ostrojen: 31 kadin uzerinde yapilan bir klinik calismada, ostrojen tedavisi hepsidin duzeylerini dusurdugu bulunmustur. Ostrojen hepsidin’i inhibe etmektedir, boylece vucut menstruasyon sirasinda demir kaybini telafi etmek icin daha yuksek demir seviyelerine sahip olmaktadir.
Alkol ve sigara: Birden fazla olumsuz saglik etkisi nedeniyle bu aliskanliklara siddetle tavsiye edilmemesine ragmen, hem alkol hem de sigara mevcut kanitlara dayanarak hepsidin seviyelerini dusurmektedir. Alkolik bobrek hastaligi olan hastalar, hepsidin uretimini baskilamis, bu da alkol tuketiminin hepsidinde azalmaya neden oldugu dusunulmektedir. Farelerde kronik alkol tuketimi hepsidin duzeylerini dusurmustur. Sigara icmeyen 40 ve 41 sigara icen bir calismada, sigara icenlerin kandaki hepisinidin ve demir duzeylerinin anlamli derecede dusuk oldugu saptanmistir.

Hepsidin ile Iliskili Genler
HAMP: Hepsidin, insanlarda HAMP geni tarafindan kodlanan bir proteindir. Bu gendeki SNP’nin G varyanti olan rs10421768, dusuk hepsidinidin seviyeleri ve ekstrapulmoner tuberkuloza karsi artan duyarlilik ile iliskilidir.
BMP6: Kemik morfo genetik proteinleri (BMP’ler), kemik buyumesini indukleyen ve hepsisin uretimini ayarlamak icin demir algilama mekanizmalarini kullanan bir grup buyume faktorudur. Ayrica BMP6, hepsidinin birincil duzenleyicisidir.
HFE: Polimorfizmi HFE ( rs1800562, C282Y varyanti) karacigere dusuk hepsidin seviyeleri ve artan demir yuklenmesine neden olmaktadir.
MT2: TMPRSS6 geni MK2 kodlar normalde hepsidin uretimini azaltmaktadir. Bu gendeki mutasyonlar artmis hepsidin uretimine ve demir direncli demir eksIkligi anemisine neden olmaktadir.
TFR2: Transferrin reseptoru 2 ( TFR2 ), hepsidini duzenler ancak mekanizmasi bilinmemektedir. Farelerde, TFR2’nin bozulmasi hepisinidin azalmasina neden oldugu bulunmustur.
HFE2: Hemojuvelin, ciddi bir hemokromatozis (vucutta asiri demir) olan kisilerde juvenil hemokromatozdan sorumlu proteindir. Hemojuvelin (karaciger hucreleri, kemik ve kalp kasindan), BMP6 icin hepcidin uretimine neden olan bir koreceptor gorevi gormektedir.