[CeReN ✓]

Cinsel yolla bulasan hastaliklar (CYBH) kisiden kisiye cinsel iliski yoluyla aktarilir. Bu hastaliklara zuhrevi hastaliklar da denir. Cinsel yolla bulasan bir hastaligi olan biriyle korunmasiz vajinal, anal veya oral seks yapan bir kisi bu hastaliklara yakalanabilir. Bu hastaliklarin bulasmasinin tek yolu cinsel iliski degildir. Enfeksiyonlar, ignelerin paylasimi ve emzirme yoluyla da bulasabilir.

Erkeklerde Cinsel Yolla Bulasan Hastalik Belirtileri
Semptom gelistirmeden cinsel yolla bulasan bir hastaliga yakalanmak mumkundur ancak bazi cinsel yolla bulasan hastaliklar belirgin semptomlara neden olur. Semptomlar hastaligin turune gore degisebilir. Erkeklerde yaygin semptomlar sunlar olabilir:
*Cinsel iliski sirasinda ya da idrar cikarilirken rahatsizlik veya agri hissedilmesi
*Penis, testis, anus, kalca, uyluk veya agizda ya da cevresinde yaralar, sislikler veya dokuntuler
*Penisten olagan disi akinti veya kanama
*Agrili veya sismis testisler

Kadinlarda Cinsel Yolla Bulasan Hastalik Belirtileri
Cogu durumda cinsel yolla bulasan hastaliklar belirgin semptomlara neden olmaz. Kadinlarda gorulen genel semptomlar (hastaligin cesidine gore degisebilir) arasinda sunlar bulunabilir:
*Cinsel birlesmede ya da idrar yapma sirasindaki rahatsizliklar, agrilar
*Vajina, anus, kalca, uyluk veya agiz uzerinde veya cevresinde yaralar, cikintilar, kizariklik, kasinti veya dokuntuler
*Vajinadan olagan disi akinti veya kanama
*Vajinada veya cevresinde kasinti

Cinsel Yolla Bulasan Hastalik Turleri
Bircok farkli enfeksiyon turu cinsel yolla bulasabilir. En yaygin cinsel yolla bulasan hastaliklar asagida aciklanmaktadir.
Klamidya: Klamidyaya belirli bir bakteri turu neden olur. Klamidyasi olan bircok insanda belirgin bir semptom yoktur. Semptomlar gelistiginde, genellikle sunlar gorulur:
*Cinsel iliski sirasinda veya idrar yapilirken yasanan agri veya rahatsizlik
*Penis veya vajinadan gelen yesil veya sari akinti
*Alt karin bolgesinde agri
Tedavi edilmezse, klamidya sunlara yol acabilir:
*Uretra, prostat bezi veya testis enfeksiyonlari
*Pelvik inflamatuar hastalik
*Kisirlik
Hamile bir kadinda tedavi edilmemis klamidya varsa dogum sirasinda bebege gecirebilir ve bebekte sunlar gelisebilir:
*Zaturre
*Goz enfeksiyonlari
*Korluk
Antibiyotikler klamidyayi kolayca tedavi edebilir.
HPV (insan papilloma virusu): Insan papilloma virusu (HPV), ciltten cilde veya cinsel temas yoluyla bir kisiden digerine gecebilen bir virustur. Virusun bircok farkli suslari vardir.. HPV’nin en yaygin semptomu cinsel organlar, agiz veya bogazdaki sigillerdir. HPV enfeksiyonunun bazi turleri, asagida belirtilen kanser cesitlerine yol acabilir:
*Agiz kanseri
*Rahim agzi kanseri
*Vulvar kanseri
*Penis kanseri
*Rektal kanser
HPV vakalarinin cogu kanserli hale gelmezken, virusun bazi suslarinin kansere neden olma olasiligi digerlerine gore daha yuksektir. Ulusal Kanser Enstitusune gore, Amerika BirlesIk Devletleri’ndeki HPV ile iliskili kanser vakalarinin cogu HPV 16 ve HPV 18’den kaynaklanmaktadir. HPV’nin bu iki turu tum rahim agzi kanseri vakalarinin yuzde 70’inin sebebidir. HPV icin herhangi bir tedavi yoktur. Bununla birlikte, HPV enfeksiyonlari genellikle kendi kendine gecer. HPV 16 ve HPV 18 dahil en tehlikeli turlerden bazilarina karsi korunmak icin bir asi da mevcuttur. HPV’den suphe duyulan durumlarda uygun testler ve taramalar doktorun komplikasyon riskini degerlendirmesine ve yonetmesine yardimci olabilir.
Frengi: Bir baska bakteriyel enfeksiyon frengidir. Genellikle erken asamalarinda fark edilmez. Ortaya cikan ilk semptom, sans olarak bilinen kucuk yuvarlak bir yaradir. Cinsel organlarda, anuste veya agizda gelisebilir. Agrisizdir ama cok bulasicidir. Daha sonra ortaya cikan sifiliz ya da frenginin belirtileri sunlar olabilir:
*Dokuntu
*Yorgunluk
*Ates
*Bas agrilari
*Eklem agrisi
*Kilo kaybi
*Sac dokulmesi
Tedavi edilmezse, frengi gec evrede asagidakilere yol acabilir:
*Gorme kaybi
*Isitme kaybi
*Hafiza kaybi
*zihinsel hastaliklar
*Beyin veya omurilik enfeksiyonlari
*Kalp hastaligi
*Olum
Neyse ki, frengi yeterince erken fark edilirse antibiyotiklerle kolayca tedavi edilir. Frengi ne kadar erken teshis ve tedavi edilirse o kadar az hasar verir. Bununla birlikte, yenidoganlarda frengi enfeksiyonu olumcul olabilir. Bu nedenle tum hamile kadinlarin frengi bakimindan taranmasi onemlidir.
HIV: HIV, bagisIklik sistemine zarar verebilir ve diger viruslere veya bakterilere ve bazi kanserlere yakalanma riskini artirabilir. Tedavi edilmezse, AIDS olarak bilinen evre 3 HIV’e yol acabilir. Ancak bugunun tedavisi ile HIV ile yasayan bircok insanda AIDS gelismez.
Erken veya akut asamalarda, HIV semptomlari grip semptomlariyla karistirilabilir. Ornegin, erken belirtiler sunlardir:
*Ates
*Titreme
*Agri ve sizilar
*Sismis lenf dugumleri
*Bogaz agrisi
*Bas agrisi
*Mide bulantisi
*Dokuntuler
Bu baslangic semptomlari tipik olarak bir ay icinde netlesir. Bu noktadan itibaren, bir kisi yillarca ciddi veya kalici semptomlar gelistirmeden HIV tasiyabilir. Diger insanlar asagidaki gibi spesifik olmayan semptomlar gelistirebilir:
*Tekrarlayan yorgunluk
*Ates
*Bas agrilari
*Mide sorunlari
Henuz HIV icin bir tedavi yoktur ancak onu yonetmek icin tedavi secenekleri mevcuttur. Dogru tedavi HIV’i cinsel partnere aktarma sansini da azaltabilir. Aslinda, tedavi potansiyel olarak vucuttaki HIV miktarini tespit edilemeyen seviyelere kadar dusurebilir. Saptanamayan seviyelerde, HIV diger insanlara bulasamaz. Rutin testlerle ortaya cikmadan once HIV’li bircok kisi buna sahip olduklarinin farkinda bile degildir. Erken tani ve tedaviyi desteklemek icin 13 ila 64 yas arasindaki herkesin en az bir kez test edilmesi onerilir. HIV bakimindan yuksek risk tasiyan kisiler herhangi bir belirti olmasa da her yil bir defa test yaptirmalidir. Testlerde ve tedavi seceneklerindeki gelismeler HIV’le birlikte saglikli ve uzun bir omur surulmesine imkan vermektedir.
Belsoguklugu (Gonore): Gonore ya da belsoguklugu bakterilerle yayilan baska bir hastalik cesididir. Belsoguklugu olan bircok kiside hicbir semptom gelismez ancak mevcut oldugunda su semptomlar gorulebilir:
*Penis veya vajinadan beyaz, sari, bej veya yesil renkli bir akinti
*Seks veya idrara cikma sirasinda rahatsizlik veya agri
*Normalden daha sIk idrara cikma
*Cinsel organlarin etrafinda kasinti
*Bogaz agrisi
Tedavi edilmezse belsoguklugu sunlara yol acabilir:
*Uretra, prostat bezi veya testis enfeksiyonlari
*Pelvik inflamatuar hastalik
*Kisirlik
Bir annenin dogum sirasinda belsoguklugunu yenidogana gecirmesi mumkundur. Bu oldugunda belsoguklugu bebekte ciddi saglik sorunlarina neden olabilir. Bu nedenle bircok doktor hamile kadinlari cinsel yolla bulasan hastaliklar icin test edilmeye ve tedavi gormeye tesvik etmektedir. Belsoguklugu genellikle antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
KasIk biti: KasIk bitleri kasIk bolgesindeki killarda ikamet edebilen kucuk boceklerdir. Vucut bitleri ve bas bitleri gibi bu bitler de insan kanini emerek beslenir. KasIk bitlerinin yaygin belirtileri sunlardir:
*Cinsel organlar veya anus etrafinda kasinti
*Cinsel organlarin veya anusun cevresinde kucuk pembe veya kirmizi sislikler
*Dusuk ates
*Enerji eksIkligi
*Sinirlilik
Ayrica kasIk killarinin kokleri etrafinda bitleri veya kucuk beyaz yumurtalarini da gormek mumkun olabilir. Bir buyutec onlarin tespit edilmesine yardimci olabilir. Tedavi edilmezse, kasIk bitleri ciltten cilde temas veya paylasilan kiyafetler, yatak takimlari veya havlularla diger insanlara yayilabilir. Kasinan isiriklar enfekte olabilir. KasIk biti istilalarini derhal tedavi etmek en iyisidir. KasIk biti varsa, recetesiz topikal tedavilerle ortadan kaldirilabilir ve vucuttan uzaklastirmak icin cimbiz kullanilabilir. Giysiler, yatak takimlari, havlular ve ev iyi temizlenmelidir.
Trikomonas: Trikomonasin nedeni, bir kisiden digerine cinsel temas yoluyla gecebilen kucuk bir protozoondur. Trikomonasa yakalanan kisilerin ucte birinden azinda belirtiler gorulur. Bu belirtiler sunlar olabilir:
*Vajina veya penisten akinti
*Vajina veya penis cevresinde yanma veya kasinti
*Idrara cikma veya seks sirasinda agri veya rahatsizlik
*Sik idrara cikma
Kadinlarda trikomonas ile ilgili genellikle balik kokusuna benzer hos olmayan bir akinti gorulur.
Tedavi edilmezse uretra enfeksiyonlarina, pelvik inflamatuar hastaliga ve kisirliga yol acabilir. Trichomonas antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Ucuk (Herpes): Herpes, herpes simpleks virusunun (HSV) kisaltilmis adidir ve sIk gorulen bir hastaliktir. Virusun iki ana turu vardir. Bunlar HSV–1 ve HSV–2’dir. Her ikisi de cinsel yolla bulasabilir HSV – 1 Oncelikle ucuklardan sorumlu olan oral herpes’e neden olur. HSV–1, oral seks sirasinda bir kisinin agzindan baska bir kisinin cinsel organlarina da gecebilir ve genital herpes’in ortaya cikmasina sebep olabilir. HSV – 2 ise oncelikli olarak genital herpes’in ortaya cikmasini saglar.
Herpesin en sIk gorulen belirtisi kabarcikli ucuklardir. Genital herpes durumunda, bu ucuklar genital bolgede veya cevresinde gelisir. Agiz ucuklarinda, agiz uzerinde veya cevresinde gelisirler. Herpes ucuklari genellikle birkac hafta icinde kabuklanir ve iyilesir. Ilk basladiginda genellikle daha aci vericidir. Zamanla daha az agrili hale gelir ve daha az gorulur. Hamile bir kadinin ucugu varsa, potansiyel olarak dogum sirasinda rahimdeki fetusune veya yeni dogan bebegine iletebilir. Konjenital herpes denilen bu durum yeni doganlar icin cok tehlikeli olabilir. Bu nedenle hamile kadinlarin HSV durumlarinin farkinda olmalari faydalidir. Herpes icin henuz bir tedavi yoktur ancak kontrol etmeye ve herpes ucuklarinin agrisini hafifletmeye yardimci olan ilaclar mevcuttur. Ayni ilaclar herpes’in cinsel partnere gecme olasiligini da azaltabilir. Etkili tedavi ve guvenli cinsel uygulamalar herpes ile rahat bir yasam surulmesine ve baskalarini virusten korumaya yardimci olabilir.
Cinsel Yolla Bulasan Diger Hastaliklar
Daha az gorulen, cinsel yollarla bulasan diger hastaliklar asagidadir:
*Yumusak sankr (Sankroid)
*Lenfogranuloma venereum (LGV)
*Granulom inguinale
*Molloscum contagiosum ya da gobekli sigil
*Uyuz

Oral Seksten Kaynaklanan Cinsel Yolla Bulasan Hastaliklar
Cinsel yolla bulasan hastaliklara yakalanmanin tek yolu vaginal ve anal seks degildir. Oral seks yoluyla bulasan cinsel hastaliklar da mevcuttur. Baska bir deyisle, cinsel yolla bulasan hastaliklar bir kisinin cinsel organlarindan baska bir kisinin agzina veya bogazina veya tam tersi sekilde gecebilir. Oral yolla bulasan cinsel hastaliklar her zaman fark edilmez. Semptomlara neden olduklarinda genellikle bogaz agrisi, agiz veya bogaz cevresinde yaralar gorulur.

Cinsel Yolla Bulasan Tedavi Edilebilir Hastaliklar
Cinsel yollarla bulasan bazi hastaliklarin tedavisi mumkundur. Ornegin klamidya, belsoguklugu, frengi, trikomonas, kasIk bitleri antibiyotikler ve diger yollarla tedavi edilip iyilestirilebilmektedir. Digerler bazi hastaliklar ise iyilestirilemez. Ornegin, su cinsel yolla bulasan hastaliklar su anda tedavi edilemez:
*HPV
*HIV
*Herpes (ucuk)
Cinsel yolla bulasan bir hastalik tedavi edilemese bile yonetilebilir. Erken teshis almak onemlidir. Tedavi secenekleri genellikle semptomlari hafifletmeye yardimci olmak ve hastaligi baska birine iletme sansini azaltmak icin kullanilabilir.

Cinsel Yolla Bulasan Hastaliklar ve Hamilelik
Hamile kadinlarin hamilelik sirasinda cinsel yolla bulasan hastaliklari fetuslere veya dogum sirasinda yenidogana iletmeleri mumkundur. Yenidoganlarda cinsel yolla bulasan hastaliklar komplikasyonlara neden olabilir. Bazi durumlarda, yasami tehdit edici olabilirler. Yenidoganlarda cinsel yolla bulasan hastaliklarin onlenmesine yardimci olmak icin, doktorlar genellikle hamile kadinlari potansiyel olarak cinsel yolla bulasan hastaliklar icin test yaptirmaya ve tedaviye tesvik eder. Doktor belirtiler olmasa bile bir test onerebilir. Hamileyken bir veya daha fazla cinsel yolla bulasan hastalik icin test pozitif cikarsa antibiyotikler, antiviral ilaclar veya diger yollarla tedavi edilebilir. Bazi durumlarda, dogum sirasinda bulasma riskini azaltmak icin sezaryen ile dogum tesvik edilebilir.

Cinsel Yolla Bulasan Hastaliklarin Teshisi
Cogu durumda doktorlar sadece semptomlara dayanarak cinsel yolla bulasan hastaliklari teshis edemez. Doktor veya diger saglik kurulusu boyle bir hastaliktan suphelenirse, muhtemelen kontrol etmek icin testler onerecektir. Cinsel gecmise bagli olarak, bir saglik uzmani semptomlar olmasa bile bazi testlerin yapilmasini onerebilir. Bunun nedeni, cinsel yolla bulasan hastaliklarin bircok durumda belirgin semptomlara neden olmamasidir ama semptomsuz cinsel yolla bulasan hastaliklar bile hasara neden olabilir veya baskalarina gecebilir. Saglik hizmeti saglayicilari bir idrar veya kan testi kullanarak cinsel yolla gecen cogu hastaligi teshis edebilirler ayrica cinsel organlardan ornek alabilirler. Eger herhangi bir yara veya ucuk varsa onlardan da suruntu alinip incelenebilir. Pap smear, cinsel yolla bulasan hastaliklari teshis eden bir test degildir. Bu test servikste prekanseroz hucrelerin varligini kontrol eder. Bir HPV testi ile birlestirilebilse de, negatif bir Pap smear, cinsel yolla bulasan herhangi bir hastalik olmadigi anlamina gelmez.

Cinsel Yolla Bulasan Hastaliklarin Tedavisi
Cinsel yolla bulasan hastalik icin test pozitif cikarsa mumkun olan en kisa surede tedavi almak onemlidir. Bazi cinsel yolla bulasan hastaliklar ayrica tedavi edilmezse ciddi sonuclara yol acabilir. Nadir durumlarda tedavi edilmeyen cinsel yolla bulasan hastaliklar olumcul olabilir. Neyse ki, cinsel yolla bulasan hastaliklarin cogu tedavi edilebilir, bazi durumlarda tamamen iyilestirilebilir. Diger durumlarda erken ve etkili tedavi, semptomlari hafifletmeye, komplikasyon riskini azaltmaya ve cinsel partnerleri korumaya yardimci olabilir.
Cinsel yolla bulasan hastaliklar icin onerilen tedavi, sahip olunan hastaliga bagli olarak degisir. Cinsel aktiviteye devam etmeden once kisi ve cinsel partneri basariyla tedavi edilmelidir. Aksi takdirde enfeksiyon iki kisi arasinda aktarilir. Bakteriyel enfeksiyonlar antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilir. Tum antibiyotiklerin recete edildigi gibi alinmasi onemlidir. Hasta bir kisi hepsi bitmeden kendini daha iyi hissediyor olsa bile almaya devam etmelidir. Receteli ilaclar aldiktan sonra belirtilerin gecip gecmedigi veya geri donmedigi doktora bildirilmelidir. Antibiyotikler viral yolla bulasan cinsel hastaliklari tedavi edemez. Cogu viral enfeksiyonun tedavisi yoktur ancak bazilari kendi kendine gecebilir. Bircok durumda, semptomlari hafifletmek ve bulasma riskini azaltmak icin tedavi secenekleri mevcuttur. Ornegin, ucuk salginlarinin sIkligini ve siddetini azaltmak icin ilaclar mevcuttur. Benzer sekilde, tedavi HIV’in ilerlemesini durdurmaya yardimci olabilir. Ayrica, antiviral ilaclar HIV’i baska birine iletme riskini azaltabilir. Bakteri ve viruslerden baska yollarla bulasan kasIk biti, trikomonas gibi cinsel hastaliklar genellikle oral veya topikal ilaclarla tedavi edilebilir.

Cinsel Yolla Bulasan Hastaliklarin Onlenmesi
Cinsel temastan kacinmak cinsel yolla bulasan hastaliklardan kacinmanin tek kusursuz yoludur fakat vajinal, anal veya oral seks yapanlar icin bunlari daha guvenli hale getirmenin yollari vardir. Prezervatifler dogru kullanilirsa istenmeyen bir gebelikten korumakla birlikte cinsel yollarla gecen hastaliklardan da korur. Optimal koruma icin vajinal, anal ve oral seks sirasinda prezervatif kullanmak onemlidir. Ozel dental (agiz ve dis icin) ortuler oral seks sirasinda da koruma saglayabilir. Prezervatifler genel olarak kan ve semen yoluyla bulasan hastaliklarin bulasmasinin engellenmesinde etkilidir. Ancak ciltten cilde yayilan cinsel yolla bulasan hastaliklara karsi tam koruma saglayamazlar. Prezervatif cildin enfekte olmus bolgesini kapsamiyorsa kisi yine de bir cinsel yolla bulasan bir hastaliga yakalanabilir veya esine gecirebilir. Prezervatifler sadece cinsel yolla bulasan hastaliklara karsi degil, ayni zamanda istenmeyen gebelige karsi da korunmaya yardimci olabilir. Buna karsilik, diger bircok dogum kontrolu turu istenmeyen gebelik riskini azaltir, ancak cinsel yolla bulasan hastaliklari engellemez. Ornegin, asagidaki dogum kontrolu formlari cinsel yolla bulasan hastaliklara karsi koruma saglamaz:
*Dogum kontrol haplari
*Dogum kontrol asilari
*Dogum kontrol implantlari
*Rahim ici araclar (RIA)
Cinsel yolla bulasabilen hastaliklara karsi duzenli tarama yapilmasi cinsel olarak aktif olan herkes icin iyi bir fikirdir. Yeni bir partnerle seks yapilmadan once cinsel gecmisi hakkinda konusmak onemlidir. Her iki taraf da cinsel yolla bulasan hastaliklar icin bir saglik kurulusunda taranmalidir. Cinsel yolla bulasan hastaliklar genel olarak belirti vermediginden test yaptirmak emin olmanin tek yoludur. Yapilan test pozitif cikarsa saglik uzmanlarinin onerdigi tedavi planina uyulmasi cok onemlidir. Eger uygunsa eslerin her ikisi de HPV ve hepatit B icin asisi olmayi dusunmelidir. Bu stratejiler ve digerleri takip edilerek, cinsel yolla gecen bir hastaliga yakalanma ve baskalarina gecirme sansi dusurulebilir. Guvenli seks ve hastaliklardan korunma hakkinda daha fazla bilgi edinilmelidir.