[CeReN ✓]

Kolinerjik aktivite, vucutta norotransmiter asetilkolin kullanildiginda ortaya cikmaktadir. Asetilkolin, ogrenme ve hafizayi gelistirmekten rahatlama, sindirim, kas aktivitesi ve hatta cinsel uyarilmayi tesvik etmeye kadar tum sinir sistemi uzerinde hareket etmektedir. Bu yazida bilgiler ve seviyelerini dogal olarak artirabilecek yasam tarzi faktorleri hakkinda bilgiler bulunmaktadir.

Kolinerjik Aktivitede Artis Durumunda
Bu yazida gecen calismalar cogunlukla bahsi gecen deneklerle ilgili ve dusuk kolinerjik aktivite ile bu bozukluklar arasinda nedensel bir baglanti kurulmamistir.


Depresyon
Dusuk ruh hali ve depresyon, artan kolinerjik duyarlilikla iliskilendirilebilir. Asetilkolini bloke eden ilaclarin (skopolamin gibi) antidepresan etkileri olurken, asetilkolini artiranlar depresyonu kotulestirebilir. Depresyonu olan kisilerin asetilkoline super duyarli olabilecegi ve bu da HPA eksenini aktive ettigi gorulmektedir. Yine de bu durus deneyseldir ve buyuk insan calismalarinda dogrulanmamistir. Yatkin insanlarla ilgili kucuk calismalarda, asetilkoline karsi bu artan reaksiyonun, savas veya ucus tepkisini aktive etmek, stresi artirmak icin oldugu varsayilmaktadir, hormonlarini ve ruh hali rahatsizliklarina neden olmaktadir. Fakat daha fazla arastirmaya ihtiyac vardir.

Kurdesen
Bilim adamlari, yuksek asetilkolinin kovanlara katkida bulunabilecegini dusunmektedir, cunku bagisIklik hucreleri buna yanit olarak histamin uretmektedir. Dogrulanmamis bir hipoteze gore, kovanlari olan kisilerde ciltte daha yuksek asetilkolin var gibi gorunuyor, ancak hucreleri buna daha az duyarli. Bu terleme ve histamin salinimi ile ilgili sorunlara neden olur. Asetilkolini bloke eden ilaclar salginlari onlemek icin arastirilmaktadir, ancak bunlarin etkinligi hala belirsizdir.

Uyku Kalitesi
Uykuda REM fazi ruyasinda asetilkolin artmaktadir. Sinirli veriler, kolin takviyelerinin beyindeki asetilkolini artirarak berrak ruyayi indukleyebilecegini dusundurmektedir. Bellegin konsolide edildigi restoratif, yavas dalga uyku sirasinda asetilkolin seviyeleri dusuktur. Cok fazla asetilkolin iyi bir durum degildir. Kolinerjik aktivitenin artmasi nedeniyle problemleri olan insanlara, onu azaltan ilaclar recete edilebilir.

Kolinerjik Aktiviteyi Artirmak Icin Kullanilan Ilaclar
Asagida listelenen ilaclar sadece tibbi gozetim altinda kullanilmalidir. Kullanmadan once uzman bir doktora muracat edilmesi gerekmektedir.

Kolin-mimetik Ilaclar
Takrine, Alzheimer hastaligini tedavi etmek icin gelistirilen ilk kolin taklit eden ilactir. Asetilkolini taklit ederek beyindeki kolinerjik dengenin yeniden kurulmasi amaclanmaktadir. Takrin de muhtemelen asetilkolinin parcalanmasini azaltmaktadir.



Asetilkolinesteraz Inhibitorleri
Asetilkolinesteraz, asetilkolini parcalayan enzimdir. Bu enzimin inhibitorleri asetilkolinin parcalanmasini onler, seviyelerini arttirir ve aktivitesini uzatir. Genellikle Alzheimer hastaligi ve bilissel bozukluk icin kullanilan bu ilaclar sunlari icermektedir:
• Donepezil
• Rivastigmin
• Galantamin
Kolinesteraz inhibitorlerinin yan etkileri arasinda sunlar yulunmaktadir:
• Kusma ve bulanti
• KarisIklik ve halusinasyonlar
• Dusuk tansiyon ve kalp atis hizi
• Artan terleme, tukuruk salgilama ve gozyasi uretimi
• Artan solunum mukusu salgisi
• Nefes darligi
• Goz bebeklerinin kuculmesi
• Kas hasari
Bu liste olasi tum yan etkileri kapsamamaktadir. Baska bir yan etki fark ederse doktora veya uzman bir eczaciya danisilmasi tavsiye edilmektedir. Sadece norodejeneratif hastaliklar icin recete yazilalan kisiler bu ilaclari doktorlarinin rehberliginde kullanmalidir.

Ne Zaman Doktora Muracat Edilmelidir?
Hedef, bunama veya bilissel islev bozuklugu da dahil olmak uzere hafiza ile ilgili sorunlari iyilestirmek icin asetilkolini arttirmaksa, doktorla konusmak onemlidir. Ozellikle belirtiler gunluk yasami onemli olcude etkilemektedir. Asiri unutkanlik, kafa karisIkligi, ruh hali veya kisilik degisIklikleri gibi hatiri sayilir hafiza dususleri, doktora gorunme nedenleridir.
Mevcut kanitlarin dusuk kolinerjik aktivitenin norodejeneratif bozukluklara neden oldugu dusundurmedigi unutulmamalidir. Ayrica, beyin kimyasindaki degisIklikler, asagida listelenen yaklasimlarla insanlarin kendi baslarina degistirebilecekleri bir sey degildir. Bunun yerine, burada listelenen faktorler gunluk stresi azaltmak ve genel ruh sagligi ve refahini desteklemek icindir. Bu nedenle doktor uygun olabilecegini belirlerse, asagida listelenen ek stratejileri denenebilir.

Kolinerjik Aktiviteyi Artirabilecek Yasam Tarzi Faktorleri
Yoga
Calismalar yoganin genel olarak vagus siniri, asetilkolin ve parasempatik sistem aktivitesini arttirdigini gostermektedir. 12 haftalik yoga mudahalesi, yurume egzersizleri yapan bir kontrol grubuna gore ruh hali ve kaygida daha fazla iyilesme ile iliskilendirilmektedir. Calismada iyilesmis duygudurum ve azalmis anksiyete ile iliskili artmis talamik GABA duzeyleri bulunmustur.
Meditasyon
Cesitli meditasyon turleri dinlenme ve sindirim sistemini artirabilir, asetilkolini ve bilisi artirabilir. Sevgi dolu sefkat meditasyonu kalp hizi degiskenligi ile olculdugu gibi vagal tonusu arttirmaktadir. Ayrica, Om ilaci, muhtemelen asetilkolini artiran vagus sinirini uyarmaktadir.
Nefes Egzersizleri
Derin ve yavas solunum muhtemelen vagus siniri ve asetilkolin aktivitesini uyarmaktadir. Kalp ve boyundaki ozel noronlar kan basincinizi tespit edebilir ve sinyali beyninize aktarabilir, bu da kalbinize baglanan vagus sinirinizi asetilkolini serbest birakarak dusuk kan basincina ve kalp hizina aktive eder. Sonuc, daha dusuk bir savas ya da ucus aktivasyonu (sempatik) ve daha fazla dinlenme ve sindirimdir (parasempatik). Bilim adamlari bu reseptorlerin ne kadar duyarli olduklarina inanirlar, ates etme olasiliklari artar ve beyninize kan basincinin cok yuksek oldugunu ve kolinerjik aktiviteyi dusurmek icin zamani geldigini bildirmektedir.
Yavas soluma, kabaca esit miktarda iceri ve disari nefes alma suresi ile, kan basincini dusuren, asetilkolini artiran ve parasempatik sisteminizi artirarak kaygiyi azaltan barorepeptorlerin ve vagal aktivasyonun hassasiyetini arttirmaktadir. Ortalama bir yetiskin icin dakikada 5-6 nefes almak cok yardimci olabilir.
Soguga Maruziyet
Sinirli insan calismalari, vucut soguga ayarlandiginda, savas ya da kac (sempatik) sisteminin azaldigini ve kolinerjik aktiviteyi artiran dinlenme ve sindirim (parasempatik) sisteminin arttigini ortaya koymaktadir. Bu calismada, 10 ° C’lik sicakliklar soguk kabul edilmistir. Ani soguk maruziyeti (39 ° F/4 ° C) sicanlarda kolinerjik reseptorler yoluyla vagus sinir aktivasyonunu da arttirmaktadir. Soguk duslarin kolinerjik aktivite uzerindeki etkileri arastirilmamis olsa da, bircok insan bu geleneksel sogutma yontemini savunmaktadir.
Dusunuldugunde, duslar, su isitma tekniklerinin ortaya cikmasindan once soguk dus seklindeydi. Anekdot olarak, soguk kuvetler Japonya’da populerken, bircok Kuzey ulkesi kis veya ilkbaharda ozel gunler icin okyanusta soguk duslar almaktadirlar. Yine de, tamamen soguk duslara alismak biraz zaman alir. Bazi insanlar baslangic icin yuzunu soguk suya yikamanin iyi oldugunu soylemektedir. Yine de, once saglik uzmaniniza danismayi unutulmamalidir. Cogu doktor, kalp hastaligi olan kisilerde veya risk altinda olanlarda soguk duslara karsi oneride bulunur. Bunun nedeni, ani soguk maruziyetinin kalp atim hizini ve kan basincini artirabilecek kan damarlarini kisitlayabilmesidir.
Oruc
Oruc, farelerde beyindeki asetilkolin yikimini azaltmistir. Her ne kadar diyet kisitlamasi veya oruc beyindeki asetilkolini varsayimsal olarak artirabilse de, bu insanlarda dogrulanmamistir.