[CeReN ✓]

Amilaz, gecmiste kullanilan karmasIk karbonhidratlari sindirmeye uyum saglamasina yardimci olan bir enzimdir. Dusuk seviyeler insulin direnci, metabolik sendrom, obezite ve diyabet ile iliskilendirilmistir. Yuksek amilaz, bu enzimi ureten tukuruk bezleri veya pankreas ile ilgili sorunlardan kaynaklanabilir.

Amilaz Islevi
Amilaz, karmasIk karbonhidratlari daha basit olanlara ayiran bir enzimdir. Karbonhidratlarin sindirimi son derece onemlidir cunku karbonhidratlar sonucta vucudu besleyen ana enerji kaynagi olan glikoza ayrilir. Iki ana amilaz turu vardir; tukuruk ve pankreatik. Tukuruk amilazi tukuruk bezleri tarafindan uretilir ve cignerken yiyecekleri sindirmeye baslar. Pankreas amilazi pankreas tarafindan uretilir ve bagirsaklardaki karmasIk sekerlerin sindirilmesine yardimci olmaktadir.
Amilaz disinda, pankreas ayrica lipaz (yaglari parcalamak) ve proteaz (proteini parcalamak) gibi yiyecekleri sindirmeye yardimci olan diger enzimleri de uretir. Pankreas ayrica kan sekerini hucrelere tasiyarak dusurmeye yardimci olan bir hormon olan insulin yapar.


Kan/Serum Amilaz
Kan (serum) amilaz yaklasIk olarak esit miktarlarda tukuruk ve pankreas amilazindan olusur. Bu nedenle, her ikisinin de anormal seviyeleri toplam kan seviyelerini etkileyecektir. Cogu zaman, doktor pankreasta iltihaplanma (pankreatit) gibi sorunlardan suphelenirse bir amilaz testi isteyecektir. Pankreas iltihabi belirtileri arasinda sunlar bulunmaktadir:
• Orta ila siddetli karin veya sirt agrisi
• Mide bulantisi
• Kusma
• Istah kaybi
• Yagli diskilama
Bununla birlikte, pankreatit olup olmadigi kesin olarak bilinmek isteniyorsa, amilaz testi yapilacak en iyi test degildir. Bunun nedeni, amilazin bircogu pankreasla ilgisiz sayisiz nedenle arttirilabilir veya azaltilabilir. Ornegin lipaz , pankreas fonksiyonunun daha iyi bir testidir. Kan (serum) amilazi icin normal aralik laboratuvarlar arasinda biraz farklilik gosterebilir. Genellikle, 30 – 120 U/L (litre basina birim) civarindadir.

Tukuruk ve Pankreatik Amilaz
Toplam amilaz disinda, bazi testler pankreatik ve tukuruk amilaz arasinda ayrim yapabilir. Bu testler vucutta olup bitenleri daha hassas bir sekilde sifirlayabilir.
• Tukuruk amilazi icin normal aralik yaklasIk 11 – 83 U/L’dir.
• Pankreatik amilaz icin normal aralik 10 – 53 U/L’dir.
Bunlar ayrica laboratuvarlar arasinda biraz farklilik gosterebilir.

Idrar Amilaz
Son olarak, bir idrar amilaz testi de vardir. Bobrekler, amilazi kandan idrara atar. Kan seviyeleri yuksek oldugunda, bobrekler duzgun calismadigi surece idrar seviyeleri de artacaktir – bu durumda bobrekler amilazi etkili bir sekilde cikaramazlar. Gerektiginde, daha az invaziv oldugu icin kan testi yerine idrar amilazi kullanilabilir. Idrar amilazi icin normal aralik 24-400 U/L’dir.

Amilaz, Insulin ve Diyabet
Amilaz karbonhidratlari parcaladigindan, ne kadar fazla amilaz varsa (normal aralik icinde) vucudun karmasIk karbonhidratlari sindirmek ve kullanmasi icin o kadar iyi olur. Calismalar nisasta acisindan zengin ogunler yedikten sonra daha yuksek amilaz duzeylerini daha iyi glikoz toleransi ile iliskilendirmistir. Bu, amilaz aktivitesi yuksek kisilerin insulini daha iyi urettigi anlamina gelmektedir. Diger yandan, dusuk amilaz dusuk veya yetersiz insulin uretimi ve artan insulin direnciyle baglantilidir.
Yapilan bir calisma bunu guzel bir sekilde gostermektedir: Yuksek amilaz seviyesine sahip 7 kisiye ve amilaz seviyesine dusuk 7 kisiye nisasta bakimindan zengin bir yemek verilmistir. Yuksek amilazli kisilerde insulin duzeyleri artmis ve kan sekeri yukselmemistir. Ancak dusuk amilazli kisilerde insulin artmamis ve sonuc olarak kan sekeri artmistir. Amilaz, glikoz veya sukroz gibi basit sekerler yedikten sonra kan sekeri seviyelerini etkilemez. Sadece karmasIk karbonhidratlari sindirir. Yuksek ve dusuk amilazi olan her iki kisi de ayni sekilde glikoza tepki verecektir.
Bu, amilaz duzeyi dusuk olan kisilerin nisasta acisindan zengin diyetlerde insulin direnci ve diyabet riskinde daha yuksek olabilecegi anlamina gelmektedir. 3.500’den fazla kisiyle yapilan diger bazi calismalar, dusuk amilaz ile insulin direnci, metabolik sendrom ve tip 2 diyabet riski arasinda bir baglanti oldugunu dogrulamistir.
Insulin, amilaz aktivitesini etkileyebilir. Pankreastaki insulin salgilayan beta hucreleri iyi calisan diyabetli insanlar daha yuksek amilaz seviyelerine sahiptir (normal aralik dahilinde). Hayvan calismalari, insulinin amilaz uretimini arttirdigini gostermektedir.

Amilaz ve Obezite
Dusuk amilaz ve obezite bir kisir donguyu artirabilir. Bir yandan calismalar, dusuk amilaz seviyelerine sahip olmanin artmis obezite riski ile iliskili oldugunu bulmustur. Ote yandan, obez olmak, muhtemelen insulin uretimini ve duyarliligini etkileyerek amilaz duzeylerini dusurur. Bu zararli donguye son vermenin bir yolu, bir yilda izlenen 4 obez insanin alt kumesinde amilaz duzeylerini artiran kilo kaybidir.



Amilaz ve Atletik Performans
Daha iyi zindelik, saglikli amilaz seviyeleri ve daha dusuk insulin direnci iliskilidir. Arastirmacilar, duzenli egzersiz yapan ve daha iyi durumda olan kisilerin daha yuksek amilaz seviyelerine sahip olduklarini bulmuslardir. Yari maraton kosan 43 kisiyle yapilan bir calismada, daha yuksek amilaz seviyesine sahip olanlar cok daha iyi performans gostermis ve yarisi daha hizli tamamlamistir. Baslangicta daha yuksek amilaz, daha stabil kan sekeri duzeyleri ve calisma sonunda daha dusuk laktik asit (kas yorgunlugunun bir olcusu) ile baglantilidir. Egzersizin insulin duyarliligini arttirdigi ve insulin direncini azalttigi iyi bilinmektedir. Daha yuksek amilaz ayrica vucudun glikozu daha iyi kullanmasina yardimci olur ve insulin duyarliligini artirmaktadir.

Amilaz Bir Stres Olcusu mudur?
Bazi arastirmacilar tukuruk amilazin sempatik, savas veya ucus aktivitesinin basit bir gostergesi olarak kullanilabilecegini dusunmektedirler. Serbest birakilmasi, kismen, stres sirasinda savas ya da kac tepkisi ile tetiklenir. Bu arastirmacilar, guvenilir bir stres biyobelirtec olabilecegini ummaktadirlar. Tukuruk amilazini kucuk bir tukuruk ornegi saglayarak test ettirmek, kan testleri yapmaktan daha az gucluk olacaktir. Ancak su ana kadar veriler cok inandirici degildir. Ayrica, cogu calismada kullanilan yontemler bir sekilde guvenilmezdir.
Savas ya da kac tepkisi uyanikligi, odaklanmayi ve uyarilmayi artirir. 12 uzerinde yapilan bir calismada uyku -deprived kadinlar, dusuk tukuruk amilaz olanlarda daha az uyanik ve bir simule surus testinde kotu yapti. Yuksek amilaz, muhtemelen artan savas veya ucus aktivitesi nedeniyle artan uyaniklik ve daha iyi performansla baglantilidir. Baska bir calismada, anksiyetesi olan genclerde tukuruk amilazi ile olculen sempatik aktivite artmistir. Bunun nedeni asiri aktif bir savas ya da kac tepkisinin uzun vadede huzursuzlugu ve kaygiyi artirmasidir.
Ancak tukuruk amilazi sadece bir stres belirteci degildir. Parasempatik, dinlenme veya sindirim, sinirler de salinimini uyarir. Bir calisma bile tukuruk amilazinin parasempatik aktivitenin bir belirteci olarak kullanilmasi gerektigini one surmustur. Tukuruk amilazi stresle baglantili olmasina ragmen, bu bulmacanin sadece kucuk bir parcasi gibi gorunuyor.